EEN BRIEFJE VAN DE MIDDELBURGSE UITGEVER
RICHARD SCHILDERS UIT 1604
97
W.J. op 't Hof
Pms zijn het kleinigheden die onze kennis van het - verre - verleden verrijken. Zo bestaat er een briefje
an de Middelburgse uitgever Richard Schilders aan de Utrechtse predikant Everard Booth uit 1604, dat
interessante boekhistorische informatie bevat. Deze betreft de uitgeversprijs van een door Schilders uitge
geven en door Booth vertaald boek. Tevens laat dat schrijven ons zien welke weg Schilders bewandelde
im zijn boekhandelsconnecties in oostelijke richting uit te breiden.
in het archief van de familie Booth, dat in het ge
meentearchief te Utrecht wordt bewaard, bevindt
zich een schrijven van de Middelburgse uitgever
Richard Schilders. Hierin deelt deze de Utrechtse
predikant Everard Booth mee dat hij hem hon
derd exemplaren doet toekomen van een door
de Utrechtenaar overgezet geschrift. Eigenlijk was
de zending bestemd voor Walraven van Braem-
sloot, maar aangezien Schilders er niet zeker van
was dat Van Braemsloots echtgenote zo'n aantal
boeken zou appreciëren, deed hij dat Booth maar
toekomen.
In eerste instantie dringen zich drie belangrijke
vragen op: om welke publikatie ging het, wie
was Van Braemsloot en wat had hij met de uit
gave te maken? In het epistel bericht Schilders de
prijs die hij aan collega's voor exemplaren van
Booths vertaling berekende. Aangezien er een
exemplaar van die overzetting voorhanden is,
kan de gemiddelde prijs per vel worden vastge
steld. Zulke boekhistorische informatie uit die tijd
is uiterst zeldzaam.
In de literatuur is tot nu toe één keer terloops
aandacht aan Schilders briefje gegeven. De
Utrechtse kerkhistoricus F.G.M. Broeyer hanteert
het als een argument voor zijn stelling dat het in
Middelburg gedrukte boek op Utrecht was ge
richt. We zullen zien of dit inzicht juist is. Willen
wij tot een goede interpretatie van het schrijven
kunnen komen, dan zullen we eerst aandacht
moeten schenken aan de schrijver en de geadres
seerde van het briefje. Wie waren Schilders en
Booth?
Richard Schilders
Richard Schilders werd omstreeks 1538 te Edin-
gen in Henegouwen geboren. In de eerste, Zuid-
Nederlandse periode van zijn leven genoot hij
een opleiding in het drukkersvak en trouwde hij
met de eveneens uit Edingen afkomstige Trokijn.
Uit deze echtverbintenis werden diverse kinderen
geboren. Schilders is een overtuigde aanhanger
van het Calvinisme geworden. Dit was de reden
waarom hij in 1567 naar Engeland vluchtte, waar
hij een jaar later reeds werd opgenomen in het
Londense boekdrukkersgilde. Als vreemdeling
mocht hij wel boeken drukken, maar miste hij
het recht om dit op zijn eigen naam te doen.
Na de overgang naar de Prins van Oranje in
1574 ontwikkelde de stad Middelburg zich in snel
tempo tot een van de voornaamste economische
centra van de Noordelijke Nederlanden. De ma
gistraat van de stad achtte het daarom wenselijk
dat Middelburg over een eigen drukker en uitge
ver zou beschikken. Hij nam daartoe in 1577 te
London contact op met de uit Antwerpen ge
vluchte drukker Jan Stel en probeerde deze met
behulp van gunstige voorwaarden over te halen
om zich als stadsdrukker in de Zeeuwse hoofd
stad te vestigen. Te elfder ure besloot Snel even
wel om niet op het aanbod in te gaan. Wel zal hij
toen het Middelburgse stadsbestuur op Schilders,
met wie hij wel eens samenwerkte, hebben ge
wezen. Deze heeft de hem geboden mogelijkheid
om zelfstandig als drukker en uitgever op te gaan
treden, niet voorbij laten gaan. Hij vestigde zich
in 1579 te Middelburg.
Schilders voldeed als stadsdrukker uitstekend.
Het is dan ook geen wonder dat hij reeds in 1583
als drukker van de Staten van Zeeland werd aan
gesteld. Zijn bedrijf liep als een trein, wat hem
geen windeieren legde. Rond de eeuwwisseling
werden zijn bezittingen op meer dan drieduizend
pond guldens geschat. In 1618, toen hij tachtig
jaar was, gaf hij zijn zaak over aan zijn zoons
Isaac en Abraham en nam hij zijn intrek in een
rusthuis. Op heel hoge leeftijd overleed hij in ja
nuari 1634 te Middelburg. Hij werd hier begraven
in de Nieuwe Kerk.
Behalve allerhande uitgaven als gevolg van zijn
stads- en Statendrukkerschap liet Schilders vele
theologische werken het licht zien. Het leeuwe-
deel van de laatste categorie bestond uit Engelse
puriteinse geschriften. Er zijn er zo'n negentig ge
traceerd. Deze produktie had hij te danken aan
zijn nauwe contacten met de om des geloofs wil
uit Engeland gevluchte puriteinse theologen die
zich in de Zeeuwse hoofdstad vestigden. Was hij