WESTHOVE
97
ven lang. Het duurt even voordat bomen en ha
gen de gewenste beschutting en beslotenheid ge
ven. Een bouwkundig architect heeft het wat dat
betreft gemakkelijker dan een landschapsarchi
tect: een gebouw is na de oplevering af en het
resultaat kan volledig worden beoordeeld. Van de
periode van vijf jaar zijn pas twee jaar verstreken,
twee jaar van intensief onderhoud met een
kleine, enthousiaste ploeg mensen. Het onkruid
groeide aanvankelijk hevig in de overal geroerde
grond. Even heeft het ernaar uitgezien dat men
de situatie niet de baas kon. Er is echter hard ge
werkt en het resultaat van de inspanningen be
gint na de moeilijke start zichtbaar te worden.
Beheersdoelstelli ngen
Zoals het begrip heemtuin al aanduidt, zijn in het
ontwerp zowel cultuurlijke als natuurlijke aspec
ten verwerkt. Kunnen beide aspecten in de rela
tief kleine thematuinen (20 x 20 meter) tot hun
recht komen, en wat is hierbij de rol van het be
heer?
Een cultuurlijke tuin als de boerderijtuin kan
betrekkelijk eenvoudig op een oppervlak van
vierhonderd vierkante meter worden aangelegd.
Het beheer is traditioneel en van de schoffel
wordt veel gebruik gemaakt. Bij de tuinen met
een natuurlijk karakter ligt dit anders. Vooral in
de duintuin, de moerneringstuin, de dijktuin en
de moerastuin moeten kunstgrepen worden toe
gepast om de gewenste natuurwaarden te ont
wikkelen en te behouden. Zo zal het duinzand in
de duintuin met een zekere regelmaat moeten
worden ververst; alleen daardoor kan het beeld
van een pionierduin zonder directe zee-invloed
behouden blijven.
De dijk in de dijktuin is in oppervlak slechts
een fractie van een werkelijke dijk. Op een klein
oppervlak moet een groot scala van de typische
Zeeuwse dijkflora getoond worden. Wachten op
een natuurlijke successie is in deze kunstmatige
omstandigheden onmogelijk. Ook hier zijn kunst
grepen noodzakelijk. Ten eerste moeten de wilde
planten (afkomstig van heempla nt kwekerijen
worden aangeplant. In aanvulling daarop kan
met inheems materiaal worden bijgezaaid. Vervol
gens biedt het inbrengen van Zuidlimburgse mer
gel goede mogelijkheden voor het instandhouden
van de dijkflora. Mergel is kalkrijk en spoelt niet
gemakkelijk uit. Door de mergel onregelmatig
aan te brengen ontstaan gradiënten kalkrijkdom,
wat de variatie in de flora ten goede komt.
In de moerneringstuin wordt op kunstmatige
wijze zout ingebracht. Een kunstoffolie onder de
grond zorgt ervoor dat het zout niet uitspoelt,
waardoor zoutminnende planten zoals zeeaster
zich kunnen handhaven.
Het gaat bij deze beheersmaatregelen vaak om
Afb. 8: De brug in de watertuin in aanbouw.
een subtiele balans, die in de onderhoudspraktijk
ontwikkeld moet worden. Ingrepen gericht op de
gewenste plantensoorten zullen in alle thematui
nen ook op termijn noodzakelijk blijven. De na
tuur van de thematuinen kan gezien worden als
een bijzondere vorm van cultuurlijke natuur, die
afhankelijk blijft van de mens. De natuur van het
extensieve deel van van de heemtuin geldt als
meer traditionele cultuurlijke natuur. Wanneer de
knotwilgen en meidoorns voldoende zijn uitge
groeid, zullen, net als in veel Zeeuwse natuurge
bieden, schapen het onderhoud overnemen dat
nu nog met een maaimachine gebeurt.
Wie de tuin in eerste jaren na aanleg heeft be
zocht, moet over enkele jaren beslist nog eens te
rugkomen; de effecten van het beheer zullen dan
zichtbaar zijn.
Noten
1. Het panorama bevindt zich in het Scheepvaart
museum van Antwerpen, waar het echter niet is
tentoongesteld.
