114
GENOOTSCHAPSVERZAMELINGEN
Afb. 2: Detail van de gravure 'Bruyt' met een schaal met
suikerwerk, voorstellende Adam en Eva bij de boom der
kennis. Uit: Jacob Cats, HouwelickMiddelburg 1625.
lagen vogels, vissen en andere dieren, gewond,
gedood of naar adem happend met de blik ge
richt op een maagd die bovenop de rots stond en
met uitgestrekte armen de dieren redding bood.
Zonder twijfel een allegorie op koningin Eliza
beth i van Engeland, die de in nood verkerende
burgers van de Noordelijke Nederlanden in hun
strijd tegen de Spanjaarden kwam helpen. Derge
lijke decoratieve stukken werden gemaakt van
gomdraganpas of dragant, een mengsel van poe
dersuiker en het sap van de boksdoorn. De zo
verkregen smakeloze massa liet zich gemakkelijk
vormen (zowel in mallen als met de hand) en
werd na enige tijd keihard, waarna het suiker
werk beschilderd of verguld kon worden. Voor
consumptie was het uiteraard niet meer geschikt.
In de decennia daarop werden bij ontvangsten
van vorsten en andere hoogwaardigheidsbekle
ders door de Staten van Zeeland, de Admiraliteit
en de verschillende magistraten bij feestelijke
maaltijden steeds weer decoraties van suiker op
tafel getoond". Ook bij lokale aangelegenheden
drong dit gebruik door en leverden de suikerbak
kers voor tientallen ponden 'bancket'. Het werd
in Holland en Zeeland tevens gebruikelijk de in
stallatie van nieuwe leden in een bestuurlijk col
lege met een rijk aangekleed diner te vieren. Bij
de jaarlijkse kiesmaaltijden in Middelburg liepen
de kosten nog wel eens flink op. Naast posten
voor vaatwerk, wijn, wild en pasteien spande de
rekening van suikerbakker Lenaert Verboom over
1630 de kroon9. Hij leverde de stad Middelburg
dat jaar voor hondert vijf en veertig ponden
'bancket', voornamelijk bestemd voor de 'kies-
maaltijd van de weth'. Een ongehoord hoog be
drag vergeleken met de vijf pond die de speel
man voor zijn muzikale bijdrage aan deze avond
ontving!
Het suikerwerk bestond in deze jaren nog uit
losse sculpturen die op schotels her en der op de
tafels werden geplaatst- pas tegen het begin van
de achttiende eeuw, toen suikeren tafeldecoraties
een niet meer weg te denken verschijnsel waren
geworden en ook op de tafels van de rijke burge
rij gemeengoed waren, ontstond een samenhan
gend geheel dat het midden van het tafelblad
bijna geheel in beslag nam. Op plateaus van
spiegelglas werden nu zinnebeeldige figuren ge
plaatst, altijd in een symmetrische opstelling en
vaak omgeven door een tuin met fraai opge
maakte parterres. Het belangrijkste, vaak ook
grootste element stond daarbij in het midden
recht voor of direct naast de plaats van de be
langrijkste gast. Aanvankelijk was dit meestal een
opengewerkt prieel met daarin op de gelegen
heid betrekking hebbende figuren; tegen het
einde van de achttiende eeuw had de klassieke
tempel hier een vaste plaats veroverd. Naast sui
ker werden in de loop der tijd steeds meer ele
menten van glas, porselein, blik en stof in de de
coratie opgenomen, en zelfs bedriegertjes
(plotseling spuitende fonteinen), kanonnetjes
waaruit vuurwerk werd afgeschoten en illumina
ties vonden op de tafels een plaats. De suiker
bakkers die dit alles maakten, werkten zeker bij
belangrijke gelegenheden nauw met hun op
drachtgevers samen. Natuurlijk hadden zij allerlei
onderdelen op voorraad, maar van tijd tot tijd
werd meer van hun kunnen gevraagd en werden
ingewikkelde tafelstukken in onderling overleg
en met behulp van iconografische naslagwerken
ontworpen.
Twee Zeeuwse feestmalen voor de stadhouder
Uniek was de decoratie die op 5 juni 1751 bij de
