GENOOTSCHAPSVERZAMELINGEN
EEN FEESTMAAL IN AXEL OP 28 JULI 1785
112
C.E. Zonnevylle-Heyning
In elke verzameling bevinden zich objecten die op het eerste gezicht volstrekt oninteressant lijken. Ook
in de Zelandia Illustrata treft men dergelijke stukken aan. In dit geval betreft bet een weergave van de
opstelling van de schotels en schalen bij een tweetal diners in Axel uit het laatste kwart van de acht
tiende eeuw'Toch blijken deze onooglijke schetsen bij nadere beschouwing wel degelijk, van cultuurhis
torische waarde en geven zij ons enig inzicht in de mate waarin landelijke trends zelfs tot in de kleinste
provincieplaatsen doordrongen
Toen stadhouder Willem v in 1785 een inspectie
tocht door Staats-Vlaanderen maakte, liet hij al
vroeg weten van plan te zijn op 28 juli de stad
Axel aan te doen om daar de maaltijd te gebrui
kend De magistraat was uiteraard zeer vereerd en
stelde spoorslags een commissie van ontvangst in
die één en ander naar behoren diende te regelen.
De leden van deze commissie, burgemeester Jo-
sias Paulus, schepen Pieter de Jonge en griffier
Jacob Elias Schovel, hadden hieraan handen vol
werk. Vooral de maaltijd kostte hen hoofdbre
kens. Tafellinnen en zilver kon men van de lo
kale notabelen wel lenen, glaswerk kon gehuurd
worden en kok Van den Busse in Middelburg
kon alles wat niet ter plaatse voorradig was wel
leveren, maar het vinden van een geschikte tafel
decoratie had meer voeten in de aarde. Het was
in deze periode namelijk gebruikelijk bij belang
rijke maaltijden tijdens de laatste gang van een
diner midden op tafel een opstelling van suiker
of porselein (of een combinatie van die twee) te
maken die betrekking had op de aanleiding tot
het feestmaal en de aanwezige gasten. In dit ge
val zou een allegorische voorstelling op de ban
den tussen Axel en de prins van Oranje passend
zijn. Iets dergelijks was in Axel niet voorhanden,
maar kon natuurlijk wel in Middelburg besteld
worden. Uit de bij de tekeningen gevoegde me
morie van onkosten blijkt dat men dit ook deed.
De Middelburgse suikerbakker De Feyter leverde
voor S 9-13 - een passend dessert, terwijl schip
per Versluys 0.1.4 voor het vervoer declareerde.
De drie schetsen van de tafelopstellingen laten
zien dat men bij de eerste gang twee grote pla
teaus met Saksisch porselein op tafel zette, bij de
tweede opstelling middenstukken van glas en
kristal geflankeerd door opgezette dieren (een
pauw, een pelikaan, een zwaan en een zwijns
hoofd) presenteerde en bij de derde en laatste
gang het suikerwerk van bakker De Feyter ten
toonstelde. Op de hoofdtafel was een 'groot de-
sertstuk toepasselijk op de tijts omstandigheden,
van suyker etc.', geflankeerd door twee kleinere
dessertstukken, geplaatst. Op het dwarsstuk ston
den twee tempelstukken. Helaas is geen nadere
beschrijving van de dessertstukken en de tempels
bewaard gebleven, maar men zal zeker getracht
hebben de stadhouder alle eer te bewijzen en
zijn deugden, alsmede de trouw van de burgers
Axel, in het suikerwerk naar voren hebben laten
komen. Om een idee te krijgen hoe dergelijke
stukken er in de regel uitzagen, is het nodig na
der in te gaan op de geschiedenis van de tafelde
coraties in de Noordelijke Nederlanden en Zee
land in het bijzonder3.
Suikersculpturen op tafel
Vanaf de late Middeleeuwen was het in heel
West-Europa gebruikelijk bij belangrijke festivitei
ten de tafels niet alleen met kostbaar vaatwerk te
versieren, maar ook voorstellingen die betrekking
hadden op de gelegenheid op en rond de tafel
op te stellen. Enorme bergen van groente en fruit
in de vorm van kastelen en schepen, pasteien
met zingende jongedames, vergulde kooien met
kwinkelerende vogels, beelden van naakte vrou
wen uit wier borsten wijn spoot, dit alles en nog
veel meer kon men tijdens de banketten van de
Europese vorsten aanschouwen. Vooral aan het
Bourgondische hof maakte men van dergelijke
decoraties enorm veel werk. In Italië kwam in de
loop van de veertiende eeuw het idee naar voren
tafeldecoraties van suiker te vervaardigen. Zowel
de kostbaarheid van het materiaal (suiker werd
pas na de kruistochten in grote hoeveelheden in
West-Europa geïmporteerd) als de kunstige be
werking ervan oogstten alom lof. De bemoeienis
sen van belangrijke beeldhouwers als Giambo-
logna en Bernini brachten de suikersculptuur in
Italië tot ongekende hoogte. Talloze beschrijvin
gen en enkele afbeeldingen van bijbelse figuren,
goden, dieren, kastelen, maar ook van hele ste-
