BOEKBESPREKINGEN 76 J. Markusse, Ruil- en herverkavelingen in Zee land. Landinrichting in perspectief van 1946 tot heden. De Koperen Tuin, Goes 1998. 88 blz., zwart-wit illustraties. Isbn 90-72138-88-0. Prijs: 49,90. Van de totale oppervlakte cultuurgrond in Zee land is in de afgelopen vijftig jaar ongeveer 85% verkaveld. De eerste plannen voor kleinschalige ruilverkavelingen, bijvoorbeeld in de Oost- Zeeuws-Vlaamse Ser Pauluspolder en de Yerseke Moer, dateerden al uit de jaren dertig, maar kregen door de oorlogsomstandigheden geen uitwerking. Grootscheepse herverkavelingen in Zeeland waren een direct gevolg van twee desas treuze gebeurtenissen. De inundatie van Walche ren in 1944 vormde de aanleiding voor een her verkavelingsplan gericht op het landbouwkundig en landschappelijk herstel van het getroffen ge bied. Daartoe werd in 1947 de Herverkavelings- wet Walcheren aangenomen met een verstrek kender karakter dan de destijds elders gangbare ruilverkavelingen. Deze wet kon wegens bewe zen succes dienst doen na de watersnoodramp van 1953, waarna een grootschalige herverkave ling van Schouwen-Duiveland, Tholen, de Zak van Zuid-Beveland en Waarde begon. De heiver kaveling voorzag in een vergroting van de kleine land- en tuinbouwbedrijven, een betere ontslui ting voor het verkeer, waterbeheersing, een sa menvoeging van percelen, en verplaatsing van landbouwbedrijven vanuit de dorpskommen naar de open polders. Deze maatregelen hadden grote gevolgen voor de wijze van landbouwbeoefening en voor het landschap, dat door het binnenge drongen water zwaar beschadigd was geraakt. De eerste ruil- en herverkavelingsplannen wa ren een middel om de productiviteit in de land bouw te verhogen. Gaandeweg heeft dit instru ment zich ontwikkeld naar landinrichting met maatregelen ten behoeve van landbouw, natuur en landschap, infrastructuur, openluchtrecreatie en cultuurhistorie. Het primaat van de landbouw is verloren gegaan. Markusse legt het keerpunt bij de ruilverkaveling De Poel-Heinkenszand, waar toe in I960 de aanvraag werd ingediend en waar van in 1980 de akte passeerde. Bij dit project oe fende de natuurbescherming grote invloed uit. De auteur heeft gekozen voor een gedetail leerde behandeling van de her- en ruilverkavelin gen in Zeeland. In het woord vooraf merkt hij op dat dit de leesbaarheid niet ten goede komt, maar dat hij daaraan niettemin de voorkeur geeft, om dat een goede toelichting bij deze complexe ma terie nodig is. Het boek heeft daardoor nu een sterk beschrijvend, opsommend karakter gekre gen. De auteur bespreekt in afzonderlijke hoofd stukken de verschillende plannen op Zeeuw grondgebied. Hij levert daarmee een stortvloe< I aan feitelijke informatie over elk plan. Door d keuze voor dit encyclopedische karakter kunne:: tal van dwarsverbanden niet gelegd worden. Z> komt de nauwe relatie tussen her- en ruilverkave lingen in Zeeland en de start van nieuwe bedri ven in de Noordoostpolder en later de Flevopol der niet uit de verf. Grondgebruikers werden a in de Herverkavelingswet Walcheren in de gele genheid gesteld naar de Noordoostpolder te ver trekken. Het is opmerkelijk te zien dat ook b: andere ruilverkavelingen in Zeeland de IJssel meerpolders als een soort 'overloop'-gebieo dienst doen, waardoor ruimte vrijkwam om d ruil- of herverkaveling in Zeeland te doen slagen De toewijzing van extra bedrijven in de IJssel meerpolders kon zelfs als 'genoegdoening' in d< onderhandelingen een rol spelen. Kortom, ruil verkaveling kan moeilijk los gezien worden var andere maatschappelijke ontwikkelingen. Doo de plannen losstaand te behandelen, krijgt de le zer geen zicht op deze verbanden. De auteur is zelf als voorlichter bijna veertis jaar lang betrokken geweest bij de her- en ruil verkavelingen in Zeeland. Zijn grote kennis op dit gebied heeft hij neergelegd in dit boek. Di vele feiten kon hij afwisselen met anekdotes. Juis deze herinneringen geven soms een leuke illus tratie van de overgang naar een moderne be drijfsvoering in de landbouw, die door de ruilver kaveling werd opgewekt. Zijn betrokkenheid werkt ook op een anders wijze door. Op diverse plaatsen in het boek toon Markusse zich nog altijd de voorlichter, overtuigc van het nut en de noodzaak van ruil- en herver kaveling en van landinrichting. Hier is duidelijl geen sprake van een afstandelijke, analyserende benadering van de problematiek. Een bijko mende moeilijkheid is dat uit de tekst niet valt o] te maken of de auteur uit eigen herinnering of ui andere bronnen put. Voorin het boek is een lijs met documentatie opgenomen. Verder in he boek ontbreekt elke verwijzing naar literatuur rapporten of andere publicaties. Voor een boef met zoveel feitelijke informatie, onder meer ver vat in 32 tabellen, is dat een omissie. Zelfs dt herkomst van cle foto's staat nergens vermeld. Ondanks deze bezwaren heeft Markusse mei de grote hoeveelheid gegevens in deze 'encyclo pedie van de landinrichting' een waardevol na slagwerk gerealiseerd. J.C. Dekker

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland | 1999 | | pagina 42