BOEKBESPREKINGEN
160
I. Schoups en A. Wiggers (red.), Philips van Mar-
nix van Sint Aldegoncle. Antwerpen, Uitgeverij
Pandora, 1998. 213 blz., rijk geïllustreerd, gebon
den, harde kaft. Isbn 90 5325 103 0. Prijs: 75,-.
400 jaar na zijn overlijden in 1598 kreeg de figuur
Philips van Marnix van Sint Aldegonde gepaste
aandacht, onder meer door middel van een con
gres en een prachtig uitgegeven boekwerk; een
waardig eerbetoon aan deze 'erflater van onze
beschaving'.
Marnix, adviseur van Willem van Oranje, is
voor Vlaanderen van grotere betekenis geweest
dan voor Zeeland, onder meer omdat hij burge
meester van Antwerpen was. In zijn ambtspe
riode werd daar in 1585 het capitulatieverdrag
getekend. Gedesillusioneerd vestigt hij zich na de
val van de stad in Zeeland, om zich te wijden aan
literair werk. Op 9 november 1585 komt hij aan
te West-Souburg, op het kasteel dat hij al in 1578
in ruïneuze staat voor 15.000,- (inclusief de titel
van ambachtsheer van West-Souburg) had ge
kocht. Hij wordt er niet bepaald met open armen
ontvangen. De Engelsen, de Staten Generaal en
de Staten van Zeeland beschouwden het capitula
tieverdrag als landverraad; Marnix zou de stad
Antwerpen in handen van de Spanjaarden heb
ben gespeeld. Volgens een contemporain ge
schiedschrijver was de familie in Zeeland 'niet
seer welcoom'. Marnix zelf beschouwde het als
stank voor dank, om 'nae sulcke swaere langdue-
rige getrouwe diensten desen loon te ontfangen'.
In 1595 vertrekt hij naar Leiden, waar hij zich wil
wijden aan de vertaling van het Oude Testament
vanuit het Hebreeuws. Natuurlijk voor één per
soon een bovenmenselijke taak; het komt zelfs
niet tot een afronding van het boek Genesis. Op
15 december 1598 sterft hij er, na jaren met zijn
gezondheid te hebben gesukkeld. Bij zijn begra
fenis in de Pieterskerk te Leiden is zelfs Prins
Maurits aanwezig, die hem nog steeds hoog in
aanzien hield. Het hardnekkige gerucht dat zijn
overblijfselen naar Souburg zouden zijn overge
bracht, wordt in het boek door de Vlissingse ar
chivaris Ad Tramper eindelijk eens ontzenuwd;
naspeuringen in diverse archieven hebben hier
geen bewijzen voor geleverd. We kunnen ge
voeglijk aannemen dat zijn Leidse graf in 1710 is
geruimd.
Werkelijk alle facetten van Marnix komen in
het boek aan de orde, de diplomaat, politicus,
theoloog, literair satiricus en dichter. De kracht
van het boek schuilt nu juist in de vereniging van
de diverse disciplines om tot een totaalbeeld van
deze man en zijn tijd te komen. Vlaamse historici
als dr. Jan van Roey en prof. clr. Rudolf de Smet
leverden hoog-wetenschappelijke verhandelingen
over Marnix' politieke en diplomatieke activitei
ten. De Conservator Oud Bezit van de Zeeuwse-
Bibliotheek in Middelburg, clrs. Ronald Rijkse
trakteert ons op een bijdrage over de grote drijf
veer van Marnix, het drievoudig snoer. God
Neerland en Oranje. Natuurlijk in dit hoofdstul
ook aandacht voor de vraag of Marnix nu wel oi
niet de auteur is van het Wilhelmus. We mogen
In elk geval aannemen dat hij het is geweest dit
een oudere versie tot acrostichon heeft bewerkt
het lied daarmee zijn huidige vorm verschaffend
Sinds de optekening door Valerius in 1626 is ooi:
de melodie definitief vastgelegd; daarmee zijn he
twee 'Zeeuwen' geweest die een belangrijk stem
pel op ons nationale volkslied hebben gedrukt...
Bij de prijzenswaardige initiatieven van eer
aantal West-Souburgse heemkundigen om de
Marnix-herdenking niet aan Zeeland voorbij te la
ten gaan, is zijn betekenis voor het Zeeuwse wel
enigszins overdreven. Hij woonde hier maar kort
en met uitzondering van zijn pogingen de kerk
van West-Souburg te restaureren speelde hij hier
geen rol van enige betekenis. Dat één derde van
het boek gewijd is aan het Slot Aldegonde, hei
vondstmateriaal (hoe bijzonder ook) dat voor het
merendeel uit één beerput afkomstig is en voor
het grootste gedeelte stamt uit de tijd vóór Mar
nix, alsmede het feit dat er zelfs een overzicht
van de overige Zeeuwse kastelen in opgenomen
is (op zichzelf van grote waarde, maar in deze
monografie niet passend), lijkt mij daarom teveel
van het goede.
De factor 'haast' heeft op dit boek helaas even
eens vat gehad: slordige drukfoutjes, pietepeute
rig afgedrukt kaartmateriaal, wel érg vaak een
zelfde portret van de goede man en een
inconsequente annotatie zijn tekortkomingen, die
afbreuk doen aan de pretenties van deze mono
grafie. Het ene hoofdstuk bevat een 'literatuur
lijst', het andere een 'beknopte literatuurlijst' of
'geraadpleegde literatuur', terwijl weer andere
hoofdstukken het met noten moeten doen, met
korte verwijzingen naar titels die pas weer op
een verstopte literatuurlijst, ergens halverwege,
volledig terug te vinden zijn.
Ondanks deze kleinigheden hebben de schrij
vers en initiatiefnemers met deze publicatie een
hoogst waardevol product afgeleverd.
C.N. Polderman
Jaco Walhout en Fred Twisk, Vogels van Walche
ren. Middelburg, Stichting Avifauna van Walche
ren, 1998. 320 blz. Isbn 90 901199-X. Prijs 85,4
