132
DE ZEEUWSE LANDBOUW
(X
CO
Schaal Bedrijfsomvang
Figuur 1. Het classificatieschema in de Nederlandse landbouw vanaf eind jaren '50 en het bijbehorende ontwikkelings
model.
In de jaren zeventig en tachtig werd het land
bouwbeleid van het voorgaande decennium on
verminderd voortgezet. In toenemende mate
werd de financiële positie van agrariërs onderge
schikt gemaakt aan de economische betekenis
van de sector als geheel. Aan bedrijfsbeëindiging
werd daarom hoge prioriteit toegekend: 'Er zal de
komende jaren een aktief saneringsbeleid moeten
worden gevoerd voor degenenen die geen moge
lijkheid hebben zich in te stellen op een voor de
toekomst aanvaardbare bedrijfsstructuur.'8
Terugblikkend op het nationale en Europese
landbouwbeleid van de jaren zestig, zeventig en
tachtig, kan gesteld worden dat er sprake was
van een grote mate van eenstemmigheid over de
te volgen ontwikkelingsroute op basis van een
gedeelde analyse van de situatie en een gemeen
schappelijk idee over de te realiseren doelen.9
Structurele ontwikkeling vormde daarbij het
sleutelwoord.10 Opvallend is dat dit begrip in toe
nemende mate door beleidsmakers, de agro-in-
dustrie, landbouwwetenschappers, landbouwor
ganisaties en agrariërs als een onvermijdelijke en
noodzakelijke route werd gepresenteerd." Het
moderniseringsproject werd dus geleidelijk aan
getransformeerd van een keuze voor een speci
fieke ontwikkelingsrichting in een ontwikkelings
richting die niet langer ter discussie stond, en
vervolgens in de enig mogelijke ontwikkelings
richting. Met andere woorden, een proces waarin
een optie een belofte wordt en vervolgens een
vanzelfsprekend toekomstbeeld, dat uiteindelijk
wordt geïnternaliseerd als een feit, als een objec
tieve waarheid. Zodoende legitimeerde het
'noodzakelijke proces van structurele ontwikke
ling' ook de systematische afwijzing van beleids
alternatieven en alternatieve ontwikkelingsroutes.
Modernisering van de Zeeuwse landbomv
Overeenkomstig andere gebieden werd ook in
Zeeland het koploperbedrijf de sociale norm. In
de loop der jaren raakten de meeste Zeeuwse
boeren ervan overtuigd dat bedrijfsvergroting de
enige mogelijkheid was om boer te kunnen blij
