©df in Ooilam
Genootschapsverzamelingen
Die schone ende die suverlicke historie
van Appollonius van Thyro
Die schone ende die suverlicke historie van
Appollonius van Thyro is de titel van de oudste
gedrukte roman die in de Zeeuwse Bibliotheek
te vinden is. Het boek is eigendom van
het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen en werd in 1899 aan de
Zeeuwse Bibliotheek in langdurige bruikleen
gegeven. Over deze roman gaat dit artikel.
In eerste instantie komt het ontstaan van de
eerste gedrukte teksten en het verschijnen van
gedrukt fictief proza in de Nederlanden aan
de orde. Daarna volgt een samenvatting van
de inhoud van deze roman. Ten slotte wordt de
oorsprong, de verspreiding en de populariteit
en het leespubliek van het Apolloniusverhaal
besproken.2
Figuur 1
Houtsnede van de boekdrukker, zb kzgw 1108 c 43.
Piet Hoogland
is sociaal-cultureel werker
en docent Nederlands
te Middelburg.
Gedrukte boeken
in de tweede helft van de vijftiende eeuw wordt
zoals bekend in de Nederlanden de drukpers
commercieel geïntroduceerd. De boeken uit
die tijd worden vaak aangeduid met de term
incunabel of wiegendruk. De gedrukte werken
worden aanvankelijk vooral gebruikt in een
religieuze, morele of educatieve context. Meestal
wordt er in de Latijnse taal gedrukt, maar in
het laatste kwart van de vijftiende eeuw neemt
het gebruik van het Middelnederlands in druk
werken toe. Dan verschijnen ook de eerste
gedrukte fictieve prozawerken.
Delft is een van de steden in het Graafschap Holland
waar veel boeken gedrukt worden. Het zijn
steden van weinig sociaal-culturele betekenis.
Juist daar zijn de economische voorwaarden
om te experimenteren met het drukken en ver
spreiden van fictie in de volkstaal. Het ontbreken
van een invloedrijke culturele macht biedt ruimte
voor het aanvankelijke succes van deze experi
menten. Maar de markt blijkt al snel te beperkt
van omvang en de welvaart van de burger neemt
te weinig toe. Na 1490 gaan veel drukkers failliet
of vestigen zich in Antwerpen en in andere
steden van Vlaanderen. Daar zijn de economische
voorwaarden gunstiger en de afzetmogelijkheden
beter.3
De eerste gedrukte fictieve prozawerken in het
Middelnederlands verschijnen in het laatste kwart
van de vijftiende eeuw. Aanvankelijk stelden de
letterkundigen weinig belang in deze boeken.
Pas halverwege de twintigste eeuw worden ze
erkend als literatuur en ondergebracht in het
genre prozaromans. De belangrijkste kenmerken
van dit genre zijn: het gebruik van proza,
de indeling in hoofdstukken, een verhaal met
cultureel hoogstaande inhoud, een romantische
inhoud en de aanwezigheid van een proloog.
Als bron voor deze eerste experimenten met gedrukte
fictionele werken in het Middelnederlands
worden vooral bewerkingen van al lang bestaande
en bekende, populaire, berijmde hoofse ridder
verhalen gebruikt. Andere bronnen zijn ook oude
Latijnse teksten en Franse romans. Een enkele
106
Genootschapsverzamelingen
