13.1
Prof. Dr. J.Y.H.A. Jacobs (red.), Gaandeweg
aaneengesmeed. Geschiedenis van het bisdom
Breda. Nijmegen 2003. 145 blz.
ISBN 90-5625149-X. Prijs 20,-.
Het 150-jarig bestaan van het bisdom Breda was
aanleiding tot een terugblik op de ontstaans
geschiedenis en de ontwikkeling van het bisdom
Breda. Omdat de provincie Zeeland wat de
katholieke kerk in Zeeland betreft, behoort tot
het bisdom Breda, bevat dit historisch overzicht
ook een stuk geschiedenis van het Zeeuwse
katholicisme. Naast kerkhistoricus Jacobs werkten
nog vier anderen mee aan het totstandkomen
van dit boek. In het eerste hoofdstuk gaat drs.
W.J.P.M. Brand uitvoerig in op de 'bouwstenen
voor een toekomstig bisdom Breda'. Het bevat de
periode tussen 1559-1803. Het heeft tot 1956
geduurd voordat het bisdom zijn huidige omvang
heeft bereikt. Voorheen maakte het deel uit
van de bisdommen Antwerpen, Gent, Brugge,
Middelburg en 's-Hertogenbosch. Het bisdom
Middelburg, opgericht in 1559, dat geheel
Zeeland zou gaan omvatten, was geen lang leven
beschoren. Het was de tijd van de oorlogen
tussen de Staten en Spanje en de pogingen om
tijdens het Twaalfjarig bestand de reformatie
in te voeren in de omliggende dorpen.
De bijdrage van drs. L.PJ.S. Aerden, kerkhistoricus en
vicaris-generaal van het bisdom Breda, behandelt
het kerkelijke leven tussen 1803 en 1853. Hij
beschrijft de politieke en kerkelijke ontwikkeling
in het apostolisch vicariaat dat in 1853 ten slotte
een zelfstandig bisdom zou worden. Aandacht
krijgen onder meer de priesteropleiding en de
plaats van de religieuzen in het kerkelijke leven
van het vicariaat. Hij geeft een aardige schets
van de volksvroomheid en de relatie tot de pro
testanten. De katholieken werden gewaarschuwd
voor het lezen van vervalste bijbels of het lezen
van de bijbel zonder gepaste aantekeningen!
Drs. J.C.M. de Jong, archivaris van het bisdom,
schetst in twee hoofdstukken de kerkelijke
verhoudingen tussen de jaren 1853 en 1914.
Veel aandacht wordt besteed aan de eerste
bisschop van het bisdom, Joannes van Hooydonk
(1853-1867). Van Hooydonk heeft een belang
rijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van
het bisdom. De lezer krijgt een aardig beeld
van de strijd voor het katholieke onderwijs, de
vestiging van kloosterorden in het bisdom, het
sociale vraagstuk en de emancipatie van de
katholieken. Dr. M. Gielis behandelt het kerkelijke
leven in de woelige periode 1914-1962. Bij de
herindeling van de Nederlandse bisdommen in
1956 krijgt het bisdom Breda dan het huidige
territorium, waardoor ook het dekenaat Middel
burg, dat tot dan toe onder het bisdom Haarlem
viel, bij het bisdom Breda werd gevoegd. Door
deze herindeling steeg het aantal protestanten
in het bisdom van 17 naar 38
Prof. dr. Jacobs, kerkhistoricus aan de Universiteit
Brabant, beschrijft de periode 1962 tot 1994,
waarbij de overgangsfase rond 1960 naar de
nieuwe tijd alle aandacht krijgt. Hij laat zien dat
de polarisatie in katholiek Nederland na het
Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) in het
bisdom Breda, vooral door toedoen van bisschop
Ernst, in veel mindere mate heeft plaatsgevonden
dan in de andere bisdommen. De auteur sluit
zijn bijdrage af met een portret van bisschop
Muskens die sinds zijn aantreden in 1994 een
eigen gezicht aan het bisdom heeft gegeven.
De kerkelijk geïnteresseerde lezer vindt in dit
boek enerzijds een grote hoeveelheid gegevens
over het ontstaan van afzonderlijke parochies
en dekenaten, hetgeen soms ook een erg dorre
en saaie indruk maakt, anderzijds geeft het een
beeld van het bisdom Breda als een afspiegeling
van katholiek Nederland van de laatste twee
eeuwen.
G.H. Buijssen
Boekbesprekingen
39
