alleen elders, maar ook in Zeeland. In een flink
aantal gemeenten in Zeeland besloot men jaren
geleden al (soms zelfs meer dan twintig jaar
geleden) tot nader samenwerken en samengaan
van de plaatselijke gereformeerde kerk en
hervormde gemeente. Volledige vereniging tot
één gemeente was in die situaties echter niet
mogelijk, omdat de landelijke kerken nog niet
verenigd waren. Dat veroorzaakte op verschillende
terreinen gecompliceerde en frustrerende situaties
voor het concrete leven van de gemeenten. Het
verenigingsbesluit betekende dat er aan jarenlang
overleg over de uitwerking van regelingen en
procedures een eind kon komen en dat de kerk
en de gemeenten zich met volle energie konden
gaan wijden aan hun eigenlijke taak: concen
tratie op het evangelie en de opdracht om met
dat evangelie in de samenleving te staan.
Het verenigingsbesluit in breder perspectief
Het ontstaan van de Protestantse Kerk in
Nederland doet de vraag rijzen naar de achter
grond van het verenigingsbesluit en de weg die
daarheen geleid heeft. Het is goed om daar nu
verder op in te gaan, nadat hierboven iets van de
concrete gevolgen voor de Zeeuwse gemeenten
beschreven is.
Allereerst iets over de kerkelijke geschiedenis van de
afgelopen veertig jaar. Het Samen op Weg-proces
is in gang gezet door het 'Appèl van de achttien',
in de jaren zestig van de vorige eeuw. Achttien
veelal jonge gereformeerde en hervormde predi
kanten deden een oproep om een einde te maken
aan de gescheidenheid van hun kerken. Volgens
een van de toenmalige initiatiefnemers was het
apostolaire élan een van de belangrijkste drijf
veren van 'de achttien'. De kerk stond in de jaren
van wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog
voor de geweldige uitdaging om met het
evangelie present te zijn in de Nederlandse
samenleving. De gescheidenheid van de grote
protestantse kerken deed naar hun mening
afbreuk aan deze opdracht. Het appèl van de
achttien in de jaren zestig bracht een beweging
op gang van nadere bezinning en overleg. Dat
resulteerde in 1986 (honderd jaar na de Doleantie
van Abraham Kuyper) in de 'Verklaring van
eenwording' waarin de Gereformeerde Kerken
in Nederland en de Nederlandse Hervormde
Kerk uitspraken zich 'in staat van hereniging'
te bevinden. Spoedig daarna kwam een derde
partner in het verenigingsproces mee: de
Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der
Nederlanden. In de jaren negentig van de vorige
eeuw werd er hard gewerkt aan een gezamenlijke
kerkorde voor deze drie kerken: een soort
kerkelijk 'wetboek'. Dat was een omvangrijk en
ingewikkeld werk, omdat in het Samen op
Weg-proces twee kerken van calvinistische origine
samengingen met een kerk van lutherse oor
sprong. Het verschil van kerkstructuur en kerk-
gevoel tussen deze kerken maakte het nood
zakelijk om de kerkorde voor de toekomstige
Protestantse Kerk in Nederland extra grondig
te doordenken. Uiteindelijk werd in 2002 de
tekst van de nieuwe kerkorde vastgesteld. Op
12 december 2003 besloten eerst de afzonderlijke
generale synoden van de Samen op Weg-kerken
om deze kerkorde in te voeren en samen verder
te gaan. Daarna werden in een gezamenlijke
vergadering van de synoden deze besluiten
geratificeerd. Na een korte overgangsperiode
trad de kerkorde van de Protestantse Kerk in
Nederland op 1 mei 2004 in werking.
Kerkorde
Hierboven is enkele keren het woord kerkorde
gevallen. Daaruit bleek al dat de kerkorde een
belangrijk document is voor het leven en werken
van de kerk. De kerkorde omvat namelijk alle
kerkelijke regelingen en voorschriften. Deze
regelingen zijn ondergebracht in de eigenlijke
'kerkorde' die te vergelijken is met de statuten
van een stichting en die de hoofdlijnen van
het leven van kerk en gemeente beschrijft. Een
nadere uitwerking van de kerkorde is gegeven
in de 'ordinanties', vergelijkbaar met het
huishoudelijke reglement van een stichting.
Daarnaast zijn er ook nog 'generale regelingen',
die aanwijzingen geven over de uitvoering van
bepaalde voorschriften en 'overgangsbepalingen',
die de situatie van voor 1 mei 2004 laten aan
sluiten op die van na deze datum.
Discussies over kerkorde en ordinanties
Bij de vorming van de Protestantse Kerk in
Nederland hebben gedachtewisselingen over
enkele gedeelten van de kerkorde en de ordi
nanties een grote rol gespeeld. Wat de kerkorde
betreft, zijn dit vooral de 'grondslagartikelen'
geweest. Bij de ordinanties ging de discussie over
verschillende zaken. De mogelijkheid tot het
zegenen van 'andere levensverbintenissen' dan
het huwelijk nam daaronder een prominente
plaats in.
142
De Protestantse Kerk in Nederland
