eeian
Philippine, strategisch
punt in niemandsland1
14.3
Adrie de Kraker
promoveerde in 1997 op het proefschrift
Landschap uit Balans. Hij is thans verbonden
aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.
Naar aanleiding van het vijfhonderdjarig bestaan
van Philippine wordt in dit artikel aandacht
besteed aan de vraag hoe belangrijk deze plaats
in het verleden is geweest. Bedoeld als neder
zetting in een te bedijken schorgebied in de
zuidelijke Braakman, zou Philippine zich hebben
moeten ontwikkelen tot stad. De polder is er
gekomen, een stad nimmer, maar uiteindelijk
wel een fort van enig belang. Daarom staat
vooral de periode centraal waarin Philippine
als verdedigingswerk in het krachtenveld van
Hollandse, Spaanse en Franse bezetters en
belegeraars een rol heeft gespeeld. Voor een
goed begrip van deze rol, is het nodig terug
te gaan naar de oorsprong van de 'plaats'.
Figuur 1.
Fragment van een kaart uit circa 1550, waarop de inmiddels
overstroomde Philippinepolder is weergegeven (Rijksarchief
Gent, Kaarten en Plans, nr. 2644).
De voorgeschiedenis
Op het einde van de Middeleeuwen had Vlaan
deren een moeilijke tijd achter de rug. De burger
oorlog die in de jaren tachtig woedde en pas met
de Vrede van Cadzand in 1493 werd beëindigd,
liet niet alleen diepe sporen na, maar bood ook
nieuwe kansen. De diepe sporen waren te vinden
in het landschap. Tussen 1488 en 1494 had
een geleidelijke overstroming van de oostelijke
Braakman plaatsgevonden. Meer dan zeven
dorpen verdwenen, evenals grote delen van het
noorden van de ambachten van Assenede en
Boekhoute. Nieuwe kansen werden geboden
zodra in 1494 de 25 km lange Landdijk van de
Vier Ambachten, gelegen tussen Boekhoute en
Terneuzen, werd gebouwd. De stroming werd
verminderd en zelfs deels gestopt. Nieuwe aan
slibbing begon. Vremdijke herrees vlak voor
1500, Willemskerke in 1516. In het zuidelijke
Pen Philij
-V.Pptrt r \re ró ron rJ\
e.hde as hit-r
<thrJ-'j
nxemt ClcmrndW
Pïidtr
cyoris
Philippine
97
