m
16J
In de Zelandia Illustrata zijn zeventien werken
van Engel Hoog'erheyden opgenomen, of althans
werken waarbij een relatie met Hoog'erheyden is te
leggen." Hoe die prenten in het bezit van het
Zeeuws Genootschap zijn terechtgekomen, is op dit
moment niet altijd even duidelijk. Wel is bekend
dat het Genootschap in 1782 bij Hoog'erheyden
voor 0:06:08 had ingetekend op drie prenten
van de zeeslag bij Dogg'ersbank (1781). Izaak
Winckelman overlegde op 19 januari 1785 de ver
gadering van directeuren drie prenten van de zee
slag. Winckelman was de eerste president en direc
teur (die brachten het geld in, de leden de
wetenschap), vanaf de oprichting in 1769 tot zijn
overlijden in 1796. Hij was raad en burgemeester
van Vlissingen. De vergadering besloot toen ook in
te tekenen op de vierde prent van de serie en op
drie andere waarop Nederlandse zeehavens te zien
waren. Op 25 juli 1786 overlegde Winckelman de
vierde plaat van de Dog'gersbankserie."
Besluit
Er zijn nu rond zestig schilderijen, vijf tekeningen
en achttien prenten naar ontwerpen van Hoog'er
heyden bekend. Die bieden een goed inzicht in zijn
sterke en zwakke kanten. De conclusie is dat hij
geen g'root kunstenaar was, maar wel een vakbe
kwaam schilder en tekenaar, die de scheepvaart
van zijn tijd nuchter en precies heeft geregistreerd.
Emotie was hem, althans in zijn ambacht als schil
der en tekenaar, vreemd: met zijn zakelijke, docu
mentaire benadering' was Hoogerheyden een kind
van zijn tijd, het tijdperk van de Verlichting. Van
de uitbundigheid van de Romantiek, die de vol
gende generatie zeeschilders introduceerde, onder
wie Johannes Christiaan Schotel (1787-1838) en
Johannes Hermanus Koekkoek (1778-1851), had
Hoogerheyden nog geen weet. Maar zijn verdienste
is wel dat hij de zeeschilderkunst als apart specia
lisme heeft doen herleven. De prenten die zijn ge
maakt op basis van zijn tekeningen, zijn bovendien
beeldbepalend voor de maritieme geschiedenis van
zijn tijd.
Noten
1. V. Enthoven, R. Daalder en P. Blom, Een Zeeuwse zeeschil
der. Engel Hoogerheyden, 1740-1807 (Vlissingen, 2007)
lijst van werken 4, 5 6, 7, 8, 9, 25, 38, 41, 50, 65.
2. C. Hoogerheide, De familie Hoogerheide uit het dorpje
Hoogerheide (Den Burg, 2003) 30, 38. Roeland van Eyn-
den en Adriaan van der Willigen zijn in 1816 de eersten
die Engel Hoogerheyden opnemen in hun kunstenaar
slexicon Geschiedenis der Vaderlandsche schilderkunst,
sedert de helft der XVIII eeuw. Vier delen (Haarlem, 1816-
1840) II, 284. Zij vermelden foutief dat hij in 1739 in
Middelburg is geboren en er in 1809 is gestorven. F.
Nagtglas, Levensberichten van Zeeuwen, zijnde een ver
volg op P. de la Rue, Geletterd, Staatkundig en Heldhaftig
Zeeland. Tweedelen (Middelburg, 1890) 1,414-415,
noemt 1740 als geboortejaar en 13 oktober 1740 als
doopdatum. De juiste sterfdatum van Engel is ontleend
aan Naamlijst der ondertrouwde en overledene personen
binnen Middelburg en Stads-ambachten mey 1807
(Middelburg, 1807) 5.
3. Gemeentearchief Bergen op Zoom, Archieven van notaris
Adr. Plaatman 473, akte 19, 23 mei 1727; Archieven van
notaris F. Bolcoel 443, akte 32, 28 juli 1730.
4. Zeeuws Archief (ZA), Archief Rekenkamer C 7912 (acquit-
ten), Monsterrol Sint Maartensdijk, 1756; J.R. Bruijn (e.a.,
red.), Marinekapiteins uit de achttiende eeuw. Een Zeeuws
elftal (Den Haag en Middelburg, 2000) 124; ZA, Archief
Rekenkamer C 787 (acquitten) II, Monsterrol Sint Maar
tensdijk, 1758; Bruijn, Marinekapiteins, 95-110.
5. Nationaal Archief (NA), Archief van de Verenigde Oost-
Indische Compagnie (V0C) 13.101, f. 98, Scheepssoldij-
boek Liefde.
6. Gegevens over de reizen van de VOC-schepen Liefde en
Overschie in 1758-1761 zijn te vinden in
J.R. Bruijn (e.a., red.), Dutch-Asiatic Shipping in the 17th
and 18th Centuries. Volume 2: Outwardbound Voyages.
Volume 3: Homewardbound Voyages (Den Haag, 1979)
3740.3 en 7585.5.
7. Van Eijnden en Van der Willigen, Geschiedenis der Vader
landsche schilderkunst, II, 284.
8. Hoogerheide, De familie Hoogerheide, 38.
9. ZA, Archief Mathias-Pous-Tak van Poortvliet 366, Stukken
betreffende de betaling van het in dienst zijnde of gepen
sioneerd zijnde personeel, 1805-1808, 1810.
10. Hoogerheide, De familie Hoogerheide, 38 en Naamlijst der
ondertrouwde en overledene personen binnen Middel
burg en Stads-ambachten mey 1807 (Middelburg,
1807) 5.
11. A. Bredius, 'Uit de gildeboeken van St. Lucas te Middel
burg', Archief van Nederlandsche Kunstgeschiedenis 6
(1884-1887) 250-251.
12. Enthoven, Daalder en Blom, Een Zeeuwse zeeschilder, lijst
van werken 3.
13. S. Craft-Giepmans, Hollandse meesters. Museum Mayer
van den Bergh. Collectie Smidt van Gelder (Antwerpen,
2006) 82-83.
Engel Hoogerheyden
57
