Zeeuwse slavenhalers, kibbelende voorgangers en een dronken koster
Eric-Jar Weterings
Zeeuwen speelden een fors grotere rol in de slaven
handel dan tot op heden werd verondersteld. Uit
onderzoek van de Middelburgse maritiem histori
cus Ruud Paesie blijkt dat Zeeuwse schepen in
totaal 268 duizend slaven vanuit Afrika exporteer
den, in plaats van 180 duizend, zoals tot voor kort
werd aangenomen. Het Zeeuwse aandeel in de
Nederlandse slavenhandel komt daarmee op ruim
45 procent. Overigens waren alle Nederlanders ver
antwoordelijk voor 'slechts' 5 procent van de totale
trans-Atlantische slavenexport uit Afrika.
Dat zijn veel cijfertjes in één alinea, maar die
zijn onontkoombaar bij de introductie van een arti
kel dat als ondertitel 'een kwantitatieve analyse'
meekreeg. Veel getallen dus in deze bijdrage, wat
overigens niet betekent dat het daardoor een
onleesbare cijferbrij is geworden. Mogelijk ergeren
sommige lezers zich eraan dat in 'Zeeuwen en de
slavenhandel' geen moreel oordeel wordt uitge
sproken over deze branche. "Dat is simpelweg niet
het onderwerp van dit artikel", verklaart de auteur.
Verder wijst hij de lezer onder meer op een aantal
interessante (online) bronnen, die buiten de kring
van maritiem historici nog weinig bekend zijn.
En zoals het een goed onderzoeker betaamt,
pleit Paesie voor vervolgonderzoek: "Waar mogelijk
zal een voorzichtige verklaring voor de Zeeuwse
betrokkenheid worden gegeven, want met de hui
dige stand van onderzoek is een bevredigend ant
woord op die vraag niet mogelijk. Goed inzicht in
de Zeeuwse slavenhandel zal een diepgaande stu
die vereisen." Diepgaande studies leveren door
gaans eerst veel deelstudies op. Lezers van Zeeland
kunnen de komende jaren hopelijk nog het een en
ander tegemoet zien.
Of de slang nu wel of niet heeft gesproken,
was in het oorlogsjaar 1944 een kwestie die tot de
zoveelste kerkscheuring in Nederland leidde.
Theologische disputen in de Lage Landen zijn van
alle tijden. Zo voerden de uit Middelburg afkom
stige predikanten Frederik van Leenhof (1647-
1712) en Johannes d'Outrein (1662-1722) eeuwen
geleden een felle polemiek. H. de Jong, predikant
van de Hervormde gemeente (PKN) in Windes-
heim, verdiepte zich in de kwestie en doet verslag
van zijn bevindingen in het artikel 'Goed rond,
goed Zeeuws'.
Dat dienaren van de kerk soms een wat wilde
levenswandel hadden, blijkt uit de bijdrage van
archivarissen Allie Barth en Huib Uil, 'Het tumul
tueuze leven van Marcus Boeren'. In 1712
benoemde het collegium qualificatum, een verga
dering van de kerkenraad met vertegenwoordigers
van het burgerlijk bestuur en de ambachtsheer,
Boeren tot schoolmeester in Kortgene. Daarna
moest de classis deze benoeming goedkeuren, want
onderwijs was in de zeventiende en achttiende
eeuw vooral een zaak van kerkelijke overheden.
Vanzelfsprekend diende de opvoeder een man
van onbesproken gedrag te zijn. Het vak van
onderwijzer leverde in die tijd onvoldoende op om
van te leven, dus Boeren werd tevens voorzanger
in de kerk en koster. Maar het ging mis met Mar
cus. Uitbundig drankgebruik was een van zijn zon
den. In 1748 stief hij in het simpelhuis in Middel
burg.
De tot nu toe geïntroduceerde artikelen geven
al weinig aanleiding tot vrolijkheid, maar helaas
wordt dit nummer nog somberder door twee
necrologieën. Twee mensen die veel voor het
Genootschap betekenden, zijn overleden. Wout
Punt en Jacques Moraal worden herdacht door
respectievelijk Wim Dirksen en Erik van der Doe.
Vanwege deze twee bijdragen vervalt in dit num
mer de rubriek Genootschapszaken.
Gelukkig levert Truus Trimpe Burger-Mek
king met haar rubriek Aanwinsten een bijdrage
met een wat lichtere toon. Het is altijd een genot
om deze rubriek te lezen, zo lieten lezers van dit
blad diverse redactieleden weten. Dat zijn meestal
mondelinge complimentjes, die daarom in deze
uitgave niet kunnen worden afgedrukt. Toch
bereikte de redactie voor het eerst sinds lange tijd
een schriftelijke reactie. En wel van prof. Piet
Leupen, die na kritiek van vakgenoten op zijn
recensie in het vorige nummer een rectificatie/
aanvulling op zijn bijdrage stuurde.
Een aantal recensies completeert dit nummer.
Maakt u zich daar eens lekker boos over! De redac
tie ziet reacties gaarne tegemoet.
Introductie
1
