De straten die geheel of gedeeltelijk verloren
gingen, waren: Lange Burg, Korte Burg, Balans,
Abdij, Bogardstraat, Lombardstraat, Lange
Noordstraat, Simpelhuisstraat, Markt, Potten-
markt, Gortstraat, Gravenstraat, Zusterstraat,
Groenmarkt, Kapoenstraat, Wal, Koorkerkhof,
Haringplaats, Sint Pieterstraat, Korte Giststraat,
Oude Kerkstraat, Nieuwe Kerkstraat, Sint Jan
straat, Herenstraat, Segeersstraat, Rotterdam-
sche Kaai, Breestraat, Rouaansche Kaai en
Dwarskaai.
De Duitse schuld aan de verwoesting is ook af
te leiden uit hetgeen rijkscommissaris Seyss-
Inquart verklaarde bij zijn bezoek aan Middel
burg op 11 juni 1940. Hij erkende daarbij, zoals
Sijnke schrijft, impliciet de Duitse schuld aan de
verwoesting.
Het humanitaire oorlogsrecht
Het in 1940 geldende Landoorlogreglement (LOR)
van 1907 behoorde bij het Verdrag nopens de
wetten en gebruiken van den oorlog te land." Dit
verdrag kwam niet uit de lucht vallen: al in 1868
was er de zogenoemde Verklaring van Sint
Petersburg, waarbij een aantal staten sommige,
extra leed veroorzakende, projectielen in de ban
deed. Al deze, en latere, regelgeving is samen te
vatten onder het begrip humanitair oorlogsrecht.
De Verklaring was een vroege uitdrukking van
het beginsel van humaniteit en proportionaliteit,
dat nadien het humanitaire oorlogsrecht is blij
ven beheersen: evenredigheid tussen militair nut
van een aanval en daardoor te veroorzaken leed
en schade. Weging van die twee gewichten tegen
elkaar is, hoe moeilijk en tot op zekere hoogte
subjectief ook, niet bij voorbaat tot mislukking
gedoemd.
Het LOR was dan ook een fase in een ontwik
keling die het aan banden leggen van strijdmid
delen en methoden beoogde. Het verdrag waarop
dat reglement berustte, hield in de preambule een
veelzeggende passage in: voor gevallen waarin
het verdrag niet voorzag werd een uitgangspunt
opgenomen, bekend geworden onder de naam
Martens-clausule. Daarin werd verwezen naar
"de beginselen van het volkenrecht, zoals die
voortvloeien uit de tussen beschaafde volken
gevestigde gebruiken, de wetten van de humani
teit en de eisen van het openbaar rechtsbewust
zijn". Aldus werd nogmaals een nobele koppeling
gelegd, niet alleen met het recht maar ook met
beginselen van beschaving.
Het belang van het humanitaire oorlogsrecht
is vaak ter discussie gekomen omdat daarmee een
oorlog als het ware gelegitimeerd zou worden.
Deze twijfel is in zoverre misplaatst dat oorlogen
nu eenmaal tot de menselijke geschiedenis beho
ren; er zijn ook oorlogen met gerechtvaardigde
doeleinden, zoals die tegen het nazi-regime. Het
achterwege laten van regels zou elke vorm van
beperking in strijdmethoden en gebruik van
wapens onmogelijk maken. Dat neemt natuurlijk
niet weg dat het bestaan van regels nooit de uit
wassen van wapengeweld heeft kunnen voorko
men. Hoop, illusies en desillusies liggen hier
dicht bij elkaar.
Prof. mr. F. Kalshoven - gezaghebbend kenner
van het humanitaire oorlogsrecht - legt er de
nadruk op dat dit recht wel berustte op summiere
verdragsteksten maar dat daaruit enige beginse
len zijn af te leiden.12 Artikel 22 van het LOR -
dat door Van Gent niet genoemd wordt - bepaalt
dat oorlogvoerenden geen onbegrensd recht heb
ben ten aanzien van de keuze van de middelen
om de vijand te benadelen. Kalshoven noemt dit
artikel "de meest fundamentele regel" met betrek
king tot oorlogvoering. Ook hier laat zich het
beginsel van de proportionaliteit zien. Dit begin
sel is centraal gebleven en later bevestigd in reso
luties van de Internationale Conferentie van het
Rode Kruis en van de Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties.
Tot de beginselen behoort het uitgangspunt
dat alleen militaire doelen mogen worden aange
vallen, en niet de burgerbevolking. Die militaire
doelen werden nergens in een verbindende regel
in concreto omschreven, die vraag was een te hot
issue. Er moet dan ook worden volstaan met de
omschrijving: datgene waarvan de vernietiging
bijdraagt tot verzwakking van de militaire kracht
van de tegenstander. Bijvoorbeeld: artillerie, een
kazerne, een militaire eenheid, een militair
hoofdkwartier, maar ook - onder omstandigheden
- een brug, een verkeersweg. Sterker nog: de
enige geoorloofde doelstelling van de oorlogvoe
ring ligt in het verzwakken van de militaire
kracht van de tegenstander.13 Ook moet als begin
sel gelden (en dat kan voor ons geval van belang
zijn, zoals wij hieronder zullen zien) dat een
zogenoemd oppervlaktebombardement ongeoor
loofd is. Dat wil zeggen - aldus nog steeds Kals-
Nogmaals, het bombardement
17
