Zeeland 23.3
130 jaar na de aanstelling van Nederlands eerste vrouwelijke journalist:
de Zeeuwse periode van Henriëtte van der Meij
Anya Luscombe, Yvette Lanting
Terwijl vrouwen als Aletta Jacobs en Wilhelmina
Drucker in de geschiedenisboeken zijn terechtge
komen, is hun bescheiden tijdgenote Henriëtte van
der Meij naar de achtergrond gedrukt. De eerste
officiële vrouwelijke journalist in Nederland had
een imposante carrière. Maar Van der Meij was
veel meer dan journaliste alleen; ze was voor
vechtster van vrouwenrechten, oprichtster van
vrouwenverenigingen en liefdadigheidsinstellingen,
ze stelde armoede aan de kaak en schreef scherpe
politieke commentaren. Haar carrière begon in het
Zeeland van de laat-negentiende eeuw bij de Mid-
delburgsche Courant, een van de voorlopers van de
huidige PZC. Columniste Ina van der Beugel1
schreef dat Van der Meij geen journaliste met hart
en ziel was: "Schrijven was voor haar slechts een
middel tot het doel: de aandacht te vestigen op
actuele sociale problemen, de vraagstukken van de
emanciperende vrouw. Droog en helder en vooral,
ja vooral onpersoonlijk."2 Het is jammer dat Van
der Meij zo in de vergetelheid is geraakt. Deze
vrouw die bleef schrijven voor de krant toen ze al
ver in de tachtig was, is niet eens opgenomen in
het in 2013 verschenen boek 1001 Vrouwen.
Slechts een paar krantenartikelen, een master-
scriptie uit 1995, en korte biografische schetsen
op internet en in boeken over Nederlandse journa
listiek vertellen over Van der Meij. De scriptie van
Afelonne Doek behandelde Van der Meij's rol in de
vrouwenbeweging; haar eerste succesperiode in
Middelburg en haar aanstelling bij de PZC 130 jaar
geleden komen er bekaaid vanaf.
Hoog tijd dus voor meer aandacht voor
Henriëtte van der Meij, in het bijzonder voor de
start van haar carrière in het Zeeuwse. In wat voor
wereld kwam Van der Meij terecht, wie en wat
beïnvloedde haar en welke rol speelde zij in
Middelburg?
Eerste vrouwelijke journalist
Henriëtte van der Meij werd geboren op 21
december 1850 in Harderwijk, als dochter van de
legerofficier George David van der Meij en de
Duitse Henriette Rosina Dorothea Costers. De
leergierige Henriëtte behaalde als een van de eer
ste vrouwen een onderwijsakte - Duits en Neder
lands - en was vanaf 1878 verbonden aan de
meisjesschool te Goes.3 In 1882 deed Van der Meij
iets opmerkelijks: ze publiceerde haar eigen
Duitse kroniek om haar leerlingen te helpen bij
hun Duitse lessen. Volgens haar waren de gebrui
kelijke kronieken verouderd en irrelevant en
daarom had ze besloten een nieuwe versie samen
te stellen. Die werd met groot enthousiasme ont
vangen.4
Omdat de ietwat "benepen schoolwereld"5
haar niet meer aanstond, besloot ze in 1884 een
nieuwe uitdaging te zoeken. Ze solliciteerde bij de
Middelburgsche Courant. Ze moest het opnemen
tegen twaalf mannelijke kandidaten, maar in
oktober 1884 berichtte de krant dat Henriëtte van
der Meij de nieuwe "vaste medewerker" zou wor
den.6 Hoewel er meer vrouwen actief waren als
auteur, was Henriëtte de eerste vrouw in vaste
dienst bij een krant en daarom kan zij met recht
de eerste vrouwelijke journalist van Nederland
genoemd worden.
Van der Meij was werkzaam als redactrice
van de rubriek buitenland en de rubriek kunst en
letteren, waarvoor ze veelal recensies van boeken
en kunstwerken schreef. Daarnaast was ze ver
antwoordelijk voor de politieke berichtgeving en
bezocht ze de vergaderingen van Provinciale Sta
ten. Dat was destijds een voornamelijk mannelijk
onderonsje en de directie van de Middelburgsche
Courant kon Van der Meij alleen als politiek ver
slaggever op pad sturen als het provinciaal
bestuur aangaf geen bezwaar te hebben tegen
haar aanwezigheid. Terugkijkend op deze periode
gaf Van der Meij aan: "Zij gaven hun toestem
ming, maar ik hoef u niet te zeggen hoe de heeren
mij telkens opnieuw vol verbazing aanstaarden
als... feministisch phenomeen."7 Daarnaast werd
Van der Meij ook lid van de Nederlandsche Jour
nalisten Kring (N.J.K.), een beroepsvereniging
met uitsluitend mannelijke leden. In de archieven
van het Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis is haar lidmaatschapskaart van het
jaar 1896 te vinden, waarop het voorgedrukte
Henriëtte van der Meij
85
