Zeeland 25.4
Boekbesprekingen
73
Kees de Baar, De Zeeuwse brievenposterij. 'Post-
voorzieningen voor de koopman', Posthistorische
Studies 32, Uitgave van de Nederlandse Vereniging
van Poststukken- en Poststempelverzamelaars,
Arnhem 2015, 360 pp., ISBN 978-90-71650-39
0. Prijs 25,- (te bestellen bij bovengenoemde
vereniging)
Ze zijn er gelukkig nog, auteurs die zich van de
tijdgeest weinig aantrekken. Liever bijten ze zich
jarenlang vast in een specifiek onderwerp dan
dat ze toegeven aan de eisen van vele heden
daagse uitgevers om maar zo snel mogelijk een
oogstrelend plaatjesboek in elkaar te draaien dat
de meeste consumenten op hun wenken bedient,
dat wil zeggen met zo weinig mogelijk tekst en zo
veel mogelijk foto's. De Baar heeft gelukkig de
verleiding kunnen weerstaan om een dergelijke
'hapklare brok' op de markt te brengen. Aan zijn
meer dan driehonderd bladzijden tellende, fraai
geïllustreerde werk over de postvoorziening in
Zeeland in de vroegmoderne tijd heeft hij bijna
twee decennia gewerkt en dat is te merken: geen
detail over de geschiedenis van de postbezorging
in Zeeland lijkt aan zijn aandacht te zijn ont
snapt.
In het eerste deel wordt de ontwikkeling van
het gewest tot soeverein handelsgewest beschre
ven. Het is een duidelijk verhaal dat echter wei
nig toevoegt aan de vele publicaties over de
geschiedenis van Zeeland in de late middeleeu
wen en vroegmoderne tijd. De ruim zeventig
bladzijden die De Baar aan dit deel wijdt hadden
wat mij betreft dan ook beter achterwege gelaten
kunnen worden of op zijn minst een flink stuk
ingekort. In de overige vier delen worden achter
eenvolgens de handel en handelscorrespondentie,
de stedelijke postvoorzieningen, de Middelburgse
postroutes en de totstandkoming van een gewes
telijke postorganisatie, de zogenoemde Zeeuwse
Landpost, besproken. De schrijver richt zich uit
sluitend op de postvoorzieningen die door de
overheid, dat wil zeggen de steden, ten behoeve
van de kooplieden werden gerealiseerd. Privécor-
respondentie blijft buiten beschouwing.
Hoe verzonden en ontvingen kooplieden hun
brieven? Hoe lang duurde het voordat een brief
op de plek van bestemming aankwam? Hoe was
de post georganiseerd? Dit zijn de vragen waarop
De Baar een antwoord wil weten. We komen te
weten dat koopmansboden werden ingeschakeld
bij de correspondentie en dat beurtschippers
belast waren met het vervoer. De koopmansbode
sloot met het stadsbestuur een contract af en
reisde van koopman naar koopman. Ze waren
niet in een gilde verenigd, maar waren kleine
zelfstandigen die hun bodeschap hadden gepacht
of parttime in dienst waren van de stad op basis
van een jaartraktement. Wel werden ze door het
stadsbestuur benoemd en gecontroleerd. Ze reis
den meestal te voet, soms te paard of met het
openbaar vervoer; in Zeeland was dit vrijwel
altijd het beurtschip. De snelheid waarmee de
post kon worden bezorgd hing af van de regel
maat van het beurtveer. Bij storm of ijsvorming
lag het vaak stil of voer het met aanzienlijke ver
traging. In principe waren alle Zeeuwse steden
met beurtveren bereikbaar. Het waren ook de
beurtveren die de steden in het gewest verbonden
met Holland en Staats-Vlaanderen. Vlissingen,
Veere en Middelburg beschikten zelfs over een
verbinding met steden in het buitenland (Rouen,
Duinkerken en Calais). Ondanks de onzekerheid
functioneerde het postvervoer via boden en
beurtschippers behoorlijk en snel. Zo kwam een
op dinsdag vanuit Middelburg verstuurde brief in
de regel reeds een dag later aan in Amsterdam.
Middelburg - hoe kon het ook anders? - groeide
al snel uit tot spin in het Zeeuwse postweb. Alle
voor Zeeland bestemde 'buitenlandse' brieven
kwamen eerst in de hoofdstad terecht voordat ze
naar plaatsen elders in het gewest werden
getransporteerd.
Het toenemende internationale briefverkeer
deed een stadsbestuur besluiten tot het aanstellen
van een postmeester, belast met en verantwoor
delijk voor bestelling en inzameling van de brie
ven. Hij stond aan het hoofd van een postkantoor,
waar de reizende boden hun brieven moesten
ophalen en brengen. Aan de postmeester werden
Boekbesprekingen
