waren door allerlei tropische infectieziekten,
waar de scheepsarts geen raad mee wist. De
opstand op de Neptunus was echter van een
andere orde, omdat de slaven erin slaagden het
schip in hun macht te krijgen zodat de beman
ning het schip moest verlaten. Daardoor werd de
Neptunus een onbeheerde, ronddobberende buit
en dat trok niet alleen de bemanning van een
Engels slavenschip aan, maar ook Afrikanen van
de kust. Beide groepen probeerden het schip in
hun macht te krijgen, maar toen het ernaar uitzag
dat de opstandelingen het onderspit zouden del
ven, lieten ze het schip ontploffen.
De auteur kan niet zeggen of die ontploffing
een ongeluk was of dat de opstandige slaven a la
Van Speijk bewust liever de lucht ingingen dan
zich over te geven. De auteur neigt naar de meest
dramatische interpretatie. Het lijkt mij echter
onwaarschijnlijk dat de opstandige slaven wisten
wat het in brand steken van al die vaten buskruit
tegelijk teweeg zou brengen. Buskruit was duur
en vaak onbruikbaar in Afrika en het lijkt me
onwaarschijnlijk dat daar ooit zulke grote hoe
veelheden tot ontploffing zijn gebracht.
Die aantekening doet niets af aan de vaart
waarmee het tragisch lot van de Neptunus wordt
beschreven. Je leest dit boek in één keer uit, ook
al omdat het is voorzien van een groot aantal
afbeeldingen, waaronder een aantal opnamen
van de auteur zelf. Hoewel dit boek slechts het
verhaal van een halve slavenreis vertelt, geeft het
toch een goed beeld van deze tak van commercie.
Jammer alleen dat de auteur zich voegt naar de
politiek-correcte usance van de laatste jaren en
niet meer van "Afrikaanse slaven" spreekt maar
van "tot slaaf gemaakte Afrikanen". Op zich is
het correct om de lezer te laten weten dat je als
mens geboren wordt en tot slaaf gemaakt, maar
in het geval van de Afrikanen leidt dat tot ver
warring. Een deel van de slaven aan boord van de
Neptunus was inderdaad tijdens hun leven tot
slaaf gemaakt, als krijgsgevangene, vanwege
schulden of gewoon door kidnapping. Een deel
was echter vanaf zijn of haar geboorte eigendom
geweest van een Afrikaanse slaveneigenaar.
Het is overigens een ontnuchterende gedachte dat
noch deze desastreuze gebeurtenis noch alle
andere opstanden aan boord van slavenschepen
een einde hebben gemaakt aan de slavenhandel.
Het tegendeel lijkt het geval, want het aantal
Nederlandse slavenhalers mag dan door financi-
ele perikelen zijn afgenomen, de handel van
andere landen bleef maar groeien en kon op den
duur alleen door strenge wetgeving en met de
inzet van veel marineschepen tot staan worden
gebracht. De opstanden aan boord hadden hoog
stens een indirect effect, want daardoor waren er
meer bemanningsleden en meer wapens aan
boord dan strikt nodig was geweest. Dat ver
hoogde de kosten en duurdere slaven trokken
minder kopers en dat doet vermoeden dat er zon
der dit soort opstanden nog meer slaven en tot
slaaf gemaakten uit Afrika zouden zijn wegge
haald.
Pieter Emmer
Ad Beenhakker, Naar Zeeland! Schilders van het
Zeeuwse landschap. Uitgeverij Den Boer De Rui
ter, Vlissingen 2016. 144 pp., ISBN 97-8907
9875-672. Prijs 22,50
Blij verrast was ik met het verzoek om het boek
Naar Zeeland! Schilders van het Zeeuwse land
schap van Ad Beenhakker te recenseren. Als his
torisch geograaf houd ik me bezig met de
geschiedenis van het Nederlandse landschap. Ik
kijk dus ook met die ogen en met veel interesse
naar het boek. Voor mij stond de vraag centraal
wat dit boek mij leert over de geschiedenis van
het Zeeuwse landschap. Zeker gezien de achter
grond van de auteur waren mijn verwachtingen
hooggespannen. Ad Beenhakker, leert de biogra
fie achter in het boek mij, heeft niet alleen veel
gepubliceerd over kunstgeschiedenis, maar ook
over natuur en landschap. In zijn werkzame leven
was hij onder andere hoofd van het bureau
Natuur en Landschap van de provincie Zeeland
en hij weet dus waarover hij schrijft.
176
B o e k b espreki n g e
