8
Almanack uit 1780 vermeldt bij de beschrijving
van de Latijnse School eveneens deze gang van
zaken, maar weet bovendien nog te melden dat de
leerlingen die naar de academie promoveerden
hun in het Latijn gestelde dankwoord uitspraken
vanaf het 'hoogste gestoelte', terwijl de leerlingen
van de lagere klassen 'van het laagere gestoelte
hunne dankzeggingen in dezelfde taale, door
gaans in dichtmaat' ten gehore brachten.26
In deze hoedanigheid is de nu in Delft terug
gevonden orateurstoel voor het laatst gebruikt in
1867, toen de gewoonte om prijsboeken uit te rei
ken door het Stedelijk 'Gymnasium' (de opvolger
van de Latijnse School) werd afgeschaft.27 Bij de
Illustre School was het al eerder afgelopen. De
laatste oratie van een Zeeuwse hoogleraar werd
in 1810 vanaf deze kansel uitgesproken.28 Gedu
rende het laatste kwart van de negentiende eeuw
stond het auditorium te verstoffen, totdat het
geheel omstreeks 1905 bij een restauratie van de
Abdij is ontmanteld en de dubbele katheder dus
naar Delft verhuisde, om daar uiteindelijk in de
middeleeuwse kapel op de hoek van de Nieuw-
straat en de Oude Delft te belanden: eerst om her
steld te worden in zijn academische waardigheid,
en na 1972 als voornaam element in de katho
lieke eredienst. Al met al is deze Zeeuwse ora-
teurstoel een mooi voorbeeld van het gegeven
hoezeer de betekenis van een object door de tijd
heen enorm kan veranderen.
Noten
1 H.J. Zuidervaart, 'Van Calvinistische orateurstoel tot
Katholieke tabernakel. De wonderlijke Lotgevallen van
een katheder van de Middelburgse 'Illustre School' uit
1650'. Studium 1:1 (2008), 62-69.
2 Zie voor Sluyterman als hoogleraar en ontwerper van
meubels en boekbanden, J. Hilkhuijsen, Delftse Art
NouveauOnderwijs en ontwerp Adolf le Compte (1850
1921), Karel Sluyterman (1863-1931) en Bram Gips (1861
1943) (Assen/Zwolle 2001).
3 Henny de Lange, 'Zwarte dag voor de architectuur',
Trouw, 14 mei 2008.
4 Zie voor deze jarenlange restauratie rond 1900: J.C.
Dekker (red.), De Abdij van Middelburg (Utrecht, 2006).
5 Voorlopige lijst van monumenten van geschiedenis en
kunst. Deel 6: De provincie Zeeland (Utrecht, 1922), 139.
6 Leiden: Aula academiegebouw; Harderwijk: stadsmu
seum; Gouda: St Janskerk (orateurstoel van de voorma
lige Latijnse School). Zie voor dit laatste spreekgestoelte
Bianca van den Berg, DeSint-Janskerkin Gouda:een
oude stadskerk volgens een nieuw ruimtelijk plan (Hilver
sum 2008), p. 130.
7 F. Westendorp, H.S. Halo en T.K.L. Sluyterman, De Tech
nische Hoogeschool te Delft van 1905 tot 1930 (Delft,
1930), 23-26. In het dossier over de restauratie van de
kapel bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (des
tijds bekend als kapel van het meisjeshuis aan de Oude
Delft), wordt niets over de herkomst van het spreek
gestoelte gemeld. Wel blijkt dat de eerste plannen tot
inrichting van de kapel tot 'vergaderzaal van den Senaat'
uit 1921 dateren.
8 T.K.L. Sluyterman, Huisraad en binnenhuis in Nederland
in vroegere eeuwen ('s-Gravenhage, 1917-1918). Her
drukt in 1925 en 1979.
9 T.K.L. Sluyterman, Het huis van oudsgenaamd Portugal te
Delft: ingericht voor het onderwijs in de decorative kunst
aan de Technische Hoogeschool ('s-Gravenhage, 1917).
10 De fotograaf Cornelis Henning was werkzaam te Middel
burg in de periode 1896-1939.
11 W. Frijhoff, 'Zeelands universiteit: hoe vaak het mislukte
en waarom', Archief. Mededelingen van het Koninklijk
Zeeuws Genootschap der Wetenschappen 1986, 7-41.
12 H.J. Zuidervaart, 'Zeeuws preacademisch erfgoed. Een
filosofische disputatie uit Middelburg uit de late zes
tiende eeuw', Zeeland 18:2 (2009), 50-56.
13 Voor de pogingen om Alexander Morus aan de Univer
siteit van Harderwijk benoemd te krijgen, zie: Hans de
Waardt, 'Academic Careers and Scholarly Networks',
in: Wiep van Bunge (ed.), The Early Enlightenment in
the Dutch Republic, 1650-1750 (Leiden, 2004) 19-37,
i.h.b. 23-29. Zie ook: F.F. Blok, Isaac Vossius en zijn kring
(Groningen, 1999), 236-244 en Dirk van Miert, Illuster
Onderwijs. Het Amsterdamse Athenaeum in de Gouden
Eeuw, 1632-1704 (Amsterdam, 2005), 65-69.
14 In 1650 is door hen ook geprobeerd om de Utrechtse
hoogleraar theologie Carel de Maets (1597-1651) aan de
Illustre School te verbinden. Deze was van 1629-1636
predikant te Middelburg geweest. Vgl. Nieuw Neder-
landsch Biografisch Woordenboek 8 (1930), kol. 1094
1096.
15 H.M. Kesteloo, 'De Stadsrekeningen van Middelburg, VII,
1675-1700', in: Archief van hetZeeuwsch Genootschap
der Wetenschappen, 8-4e stuk, 1901, 47-49. In 1642
had 'George Sterlin, schrijnwerker' ook een meubelstuk
geleverd aan de Zeeuwse Staten (Zeeuws Archief, Reper
torium Hof, grossa 2, summa 10).
16 De letterlijke tekst is in afschrift bewaard gebleven: 20
aug 1650: 'Is nae deliberatie goetgevonden en verstaen
tot coste van de stadt te laten maecken swarte lakene
Academisch spreekgestoelt
