plaatsen ze het dorp op de kaart, ze treden er
tevens op als weldoeners. Zowel J.C. als zijn zoon
en opvolger Tinus geven met gulle hand aan de
kerk en aan het armbestuur, financieren tal van
gemeentelijke werkverschaffingsprojecten en
organiseren met de regelmaat van de klok ver
schillende dorpsfeesten. Ook hun vrouwen (Fre-
derika en Jaan) doen het nodige liefdadigheids
werk. In de wintermaanden delen ze aan de
hulpbehoevenden voedsel, kleding en medicijnen
uit.
Het grootste deel van het jaar vertoeven de
Van Hattums echter in Holland, eerst in Sliedrecht
en later in Beverwijk, waar de derde generatie
(Tinus' zoon Freek en zijn vrouw Guusje) haar
intrek neemt in het monumentale pand Schey-
beeck. De Van Hattums zijn veel op reis, zowel
voor zaken in binnen- en buitenland, maar ook
voor hun plezier. Landen als Spanje, Portugal,
Brazilië en Argentinië worden bezocht en het aar
dige is dat ze hiervan in brieven uitgebreid verslag
doen, waardoor de lezer een aardig beeld krijgt
van de indrukken die welgestelde Europeanen des
tijds hadden van deze verre oorden. Weliswaar lei
den de familieleden een luxe leventje, zich geheel
onttrekken aan de ellende in de wereld kunnen ook
zij niet. Was het leed als gevolg van de gebeurte
nissen in de Eerste Wereldoorlog nog enigszins
draaglijk, de Tweede Wereldoorlog draait uit op
een regelrechte ramp. Als na hevige gevechten
eind oktober 1944 Ellewoutsdijk wordt bevrijd en
de bewoners na enige tijd mogen terugkeren, wordt
duidelijk hoe groot de schade is en die liegt er niet
om. De verzetskrant Vrije Stemmen noteert: "vrij
wel alle gebouwen van betekenis zijn vernield: het
groote, zoo bekende buiten der familie Van Hat
tum, met de daartegenover gelegen uitzichttoren
en galerij met bloemenkassen, werd zoo zwaar
beschadigd, dat herstel wel niet mogelijk zal zijn."
De familie kan het nieuws nauwelijks verwerken.
Alles wat ze in de loop van decennia hebben opge
bouwd, is in een mum van tijd verdwenen. Het
doek is gevallen. Zorgvliet is verloren, Versailles is
niet meer dan een herinnering aan een tijd die
nooit meer zal terugkeren. De rol van Van Hattum
in Ellewoutsdijk is hiermee echter nog niet hele
maal uitgespeeld. Freek blijft ambachtsheer van
het dorp en het is aan hem te danken dat Elle-
woutsdijk na de oorlog betaalbare eengezinswo
ningen krijgt. Toch is er behalve een straat en een
horecagelegenheid vandaag de dag weinig meer in
Ellewoutsdijk dat nog herinnert aan de kleurrijke
geschiedenis van de familie-Van Hattum.
Zoals ik in het begin al schreef, vind ik Ver
sailles aan de Schelde een prettig geschreven en
goed gestructureerd boek, waarin niet alleen de
bewoners tot leven worden gebracht, maar waarin
ook uitgebreid aandacht wordt geschonken aan de
enorme veranderingen die het land als gevolg van
de modernisering in de negentiende en twintigste
eeuw onderging.
Het boek had wellicht nog meer aan kwaliteit
gewonnen als de auteur zich iets kritischer had
opgesteld tegenover de Van Hattums. Nu is ze zo
vol bewondering over het vele goede werk dat de
familie voor de gemeenschap heeft gedaan, dat het
boek af en toe meer lijkt op een hagiografie dan op
een kritische levensbeschrijving van de familiele
den. Slechts één keer worden een paar regels inge
ruimd voor kritiek op de rijkdom en de leefwijze
van de familie, maar die kritiek wordt al snel afge
daan als gemopper, afkomstig van de weinige
'rooie' families die het dorp kende. Dat is wel erg
gemakkelijk.
Dr. A.L. Kort
Historicus.
Werkt in het voortgezet onderwijs te Goes
Jan Zwemer Jeanine Dekker, De kleine Geschiede
nis van Zeeland voor dummies, BBNC uitgevers,
Amersfoort 2017, 143 pp, ill., ISBN
9789045354040. Prijs 8,99
In 1991 kwam in de USA 'Dos voor Dummies' uit
en werd 'voor Dummies' een populaire serie in vele
talen. Nu, 25 jaar later, bereikt mij pas via hoofd
redacteur Gerard Heerebout een dergelijke uitgave.
Dat maakt mij tot een echte dummy. De vraag is,
