De oude grafzerken op het kerkhof van Wissekerke
('s-Heer Hendrikskinderen)
Sarina Hendrikse
De begraafplaats in Wissekerke, Zuid Beveland, foto Sarina
Hendrikse.
Wie op het oude kerkhof van Wissekerke komt, zal
op het eerste gezicht niets bijzonders zien. Maar als
we op het brede pad doorlopen, komen we op het
eind bij een verhoging waar lang geleden de oude
kerk van Wissekerke stond. Die werd op een gege
ven moment overbodig en bouwvallig en in 1807
voor afbraak verkocht, zoals zoveel monumenten
die in de negentiende eeuw verloren zijn gegaan.
De toren bleef nog staan tot 1872, maar werd toen
ook afgebroken. Wat nog over is van de oude kerk
zijn vier oude grafzerken: drie priesterzerken uit de
zestiende eeuw en een van de toenmalige
ambachtsheer uit de zeventiende eeuw. De grafkel
der er onder dateert uit 1636, maar werd pas in de
negentiende eeuw in gebruik genomen door de
laatste ambachtsheer, ds. F.W. Egter van Wisse
kerke. Op een klein zerkje vooraan staat zijn naam.
De oude zerken zijn in zeer slechte staat en
ondanks een reddingsplan in de jaren zeventig
van de vorige eeuw dat op niets uitliep, liggen ze
er nog maar ze lijken nu niet meer te redden. Ver
plaatsen lijkt onmogelijk geworden. De zerken
zijn gebroken, zeer poreus en breekbaar. Door
weersinvloeden heeft de erosie keihard toegesla
gen. Conserveren ter plekke zou eventueel nog
een optie zijn als het daarvoor ook nog niet te
laat is. En of daar geld voor is, is een tweede. De
afbeeldingen op de fraaie zerken worden steeds
vager, en dat is heel jammer. Er is al meer over
geschreven, maar een uitgebreide beschrijving
met verbeteringen is wel nodig, nu het nog kan.
De oudste zerken zijn van voor de reformatie,
die in 1574 op Zuid-Beveland een feit werd en
zijn te herkennen aan het gotische grafschrift,
meestal een randschrift met een afbeelding in het
middenveld en in de hoeken de symbolen van de
vier evangelisten, gevat in vierpassen. Met de
wijzers van de klok mee zien we gewoonlijk
linksboven de adelaar van Johannes, rechtsboven
de engel van Mattheüs, rechtsonder de gevleu
gelde stier van Lucas, en linksonder de gevleu
gelde leeuw van Marcus. Een enkele keer werd
van die volgorde afgeweken. Deze figuren worden
in de bijbel genoemd in Ezechiël 1:10 en in Open
baringen 4:7. Maar pas in de Middeleeuwen wer
den ze in verband gebracht met de vier evangelis
ten en op Roomse grafzerken afgebeeld.
De sterfdata werden over het algemeen in
Romeinse cijfers weergegeven. In de loop van de
zestiende eeuw werd ook wel eens gekozen voor
een andere figuratie op de zerk, en daar hebben
we hier ook een heel mooi voorbeeld van. Na de
reformatie maakte het Gotisch grafschrift plaats
voor een grafschrift in Latijnse kapitalen, zoals
we die nu nog kennen, en een datering in Arabi
sche cijfers. Persoonsafbeeldingen waren na de
reformatie uit de boze, omdat het protestantisme
gesneden beelden in de kerk verbood. Als vrijwil
ligster van het MeMO Project (Medieval Memoria
Online Project) van de universiteit Utrecht heb ik
de voorreformatorische zerken gedocumenteerd
voor deze databank die nu op internet staat. Die
databank gaat maar tot 1580 en verder niet. Ik zal
deze zerken uit Wissekerke voor een goed over
zicht rangschikken naar ouderdom. In de graf
schriften heb ik voor de leesbaarheid de wegla
tingstekens vervangen door het hele woord.
De oudste zerk is van Cornelis Wisseszoon,
een grote zerk met Gotisch randschrift in het
Latijn, evangelistenhoeken in vierpassen en een
54
Grafzerken van Wissekerk
