Zeeland 29.4
van het gemaal dat werd aangebracht op graan
zakken.4 Dit teken is te zien op een gravure van
de molenaar door Jan Luyken (zie afbeelding 2).
Onderzoek in Zeeland
In Zeeland zijn vanaf de jaren '90 van de vorig
eeuw veel verschillende loodjes gevonden op
Zuid-Beveland in de resten van de verdronken
dorpen Valkenisse en Nieuwlande (zie afbeel
ding 3).5 Deze dorpen waren bedekt met een
dik slibpakket, maar kwamen door erosie nu en
dan weer tevoorschijn.6 Zo ook omstreeks 1990,
waarna materiaal in de vrijgekomen resten is
verzameld. Het onderzoek naar de mogelijke
functie van deze loodjes is vrij complex omdat
er van deze twee verdronken dorpen bijna geen
archiefmateriaal beschikbaar is uit de 15e en
eerste helft van de 16e eeuw. Dit komt door
de vloeden die deze dorpen in 1530 en 1532
hebben geteisterd.7 In het wel beschikbare
archiefmateriaal van de verdronken dorpen
Valkenisse en Nieuwlande is tot op heden niks
teruggevonden over het gebruik van de daar
aangetroffen loodjes.8 Het mogelijk gebruik
van graanloodjes in Valkenisse en Nieuw-
lande moet op een andere wijze worden aan
getoond. De onderzoeksmethode zoals voor de
steden Enkhuizen, Stede Broec en de heerlijk
heid Warmenhuizen is toegepast, dus determi
natie op basis van de kenmerken die bekend zijn
van graanloodjes uit de stad Hoorn, vondst
verspreiding en de aanwezigheid van een graan
molen, is zeker toepasbaar voor Valkenisse en
Nieuwlande.
Graanloodjes van Valkenisse
De zoektocht naar mogelijke graanloodjes van
het verdronken dorp Valkenisse start in de
catalogus van het boek "Pennincxkens van
Loode". In dit boek staan namelijk vijf Zeeuwse
loodjes afgebeeld die overeenkomsten vertonen
met graanloodjes uit Hoorn.9 De loodjes in de
catalogus zijn rond, voorzien van twee letters
en een merkteken (zie afbeelding 4). De letters
komen voor in een gotisch en een klassiek
lettertype. Op basis van het lettertype zijn de
loodje met het gotische lettertype te dateren vóór
1521 en met een klassiek lettertype na 1521. In
1521 werd namelijk een nieuwe emissie munten
uitgegeven met een klassiek opschrift waarna
stempelsnijders (ook voor loden penningen) het
klassieke lettertype gingen gebruiken.10
ÜXttAB :r, vEM^Ttr
Afb. 3 Detail van een kaart van Nicolas Sanson uit met Valkenisse (1), Nieuwlande (2), Bergen op Zoom (3), het eiland Duiveland (4)
en Scherpenisse (5).
Graanloodjes uit Zeeland
135
