QR code Studio Bruinvis
Studio Bruinvis, Tekening Stichting Rugvin
20
De bruinvis
Bruinvis vooraanzicht met beschadiging aan rugvin.
Foto N. van Groningen
Het gezichtsvermogen van bruinvissen is niet
bijzonder; ze zijn bijziend en kunnen (zowel
boven als onder water) maar tot een meter of
twaalf scherp zien. Onder water maken ze vooral
gebruik van echolocatie om waar te nemen. De
bruinvissen nemen met behulp van ultrasoon
geluid hun omgeving waar, ze gebruiken het om
hun voedsel te vinden en ook voor onderlinge
communicatie (Clausen e.a., 2009). Water is
een zeer goed medium voor geluid: de snelheid
van geluid is onder water vier keer zo hoog als
in de lucht. Het ultrasone geluid wordt in de
kop met behulp van een speciaal orgaan, de
‘meloen’ met olieachtige inhoud en de fonische
‘lippen’ gevormd. Deze ‘lippen’ zitten direct
onder het blaasgat dat zich boven op de kop
bevindt. Met behulp van de meloen kan het
ultrasone geluid naar voren gericht worden. Het
kan enkele honderden meters ver reiken. Als dit
geluid ergens tegenaan stoot, dan kaatsen de
geluidstrillingen terug. Die worden opgevangen
door de onderkaak en naar de gehoororganen
gestuurd. Die geven vervolgens signaaltjes naar
de hersenen. Het dier weet daardoor precies
wat er voor hem aanwezig is, bijvoorbeeld een
prooi en ook hoe ver die vis van hem verwijderd
is. Bruinvissen zijn vooral viseters. Maar op
welke soorten vis ze jagen hangt af van hun
leeftijd en jachtvaardigheden, en verder van de
aanwezigheid van de prooivissen en de locatie.
Uit onderzoek blijkt dat in de Nederlandse
ze maar heel kort boven komen om adem te
halen. Fotograferen is dus lastig. Foto’s zijn in
het onderzoek belangrijk om de exemplaren
individueel te herkennen.
Noordzee bruinvissen met name haringen (en
haringachtigen), zandspieringen, grondels,
kabeljauwen, platvissen en inktvissen eten.
Ook ingegraven platvissen zoals schol, tong
en schar worden onder het zand door middel
van echolocatie opgespoord en opgegeten
(Leopold, 2015). In combinatie met hun (beperkte)
gezichtsvermogen kunnen bruinvissen dus goed
waarnemen. Het ultrasone geluid van bruinvissen
ligt tussen de 120 en 140 kHz en is dus niet
waarneembaar voor mensen. De toonhoogte die
mensen kunnen waarnemen ligt tussen de 20 Hz
en 20 kHz.
Er vindt allerlei onderzoek plaats naar bruin
visgeluiden. De Universiteit van Wageningen is
momenteel (januari 2022) in samenwerking met
de Stichting Rugvin bezig met het analyseren
van moeder-kalfcommunicatie. Bruinvis-geluiden
zijn ook gewoon voor eenieder te beluisteren,
want op het havenhoofd van Zierikzee staat een
apparaat waarmee de ultrasone geluiden hoorbaar
gemaakt worden, namelijk Studio Bruinvis. Elke
geïnteresseerde bezoeker kan daar op een knopje
drukken om bruinvissen te kunnen horen. Mits
de dieren in de buurt zijn, uiteraard (<1000 m).
Uit de snelheid van de klikjes is het gedrag af te
leiden: komen de klikjes snel achter elkaar (als
een piep), dan is het waarschijnlijk dat het dier
aan het jagen is en bijna zijn prooi te pakken
heeft. Bij Studio Bruinvis zijn ze zelfs vaak ook
tegelijkertijd te zien en te horen (https://rugvin.
nl/oosterschelde/studio-bruinvis/).
Deze voorziening om bruinvissen te kunnen
horen en zien is wereldwijd gezien uniek.
