rvj SCEZ verricht onderzoek naar historische kerken Meer informatie? Aanwezigheid kerk in stad of dorp niet meer vanzelfsprekend SP Historische kerken O-* in Zeeland archeologieerfgoededucatiegeschiedbeoefeningmonumentenwachtMONUMENTENZO RGmuseastreektalen 2» In Zeeland staan zo'n 280 kerken die als 'historisch' kunnen worden aangemerkt, kerkgebouwen gebouwd vóór 1970. Tussen deze kerken bestaan grote verschillen. Sommige zijn gebouwd in de middeleeuwen en andere nog maar vijftig jaar geleden. Sommige zijn protestants, andere katholiek, enkele hebben de status van rijks monument en andere hebben deze status weer niet. Maar de kerken hebben een belangrijke karakteristiek gemeen: het zijn beeldbepalende gebouwen, die van oudsher het hart van de Zeeuwse samenleving vormen. Een kerk gebouw uit de wederopbouwperiode (1940-1965/1970) kan immers evenzeer een centrale, beeldbepalende plek in een buurt, dorp of stad innemen als een kerk die er al een paar honderd jaar staat. Daarnaast hebben veel van deze kerken, ook de jongere, te kampen met problemen van diverse aard; veel van deze kerken dreigen door teruggang in het kerkbezoek of oplopende kosten voor instand houding uit het stads- of dorpsbeeld te verdwijnen. Vanwege de zorg over deze bijzondere en belangwekkende categorie gebouwen heeft de Provincie Zeeland opdracht gegeven aan de SCEZ om: 1. De problemen in kaart te brengen ten aanzien van de instandhouding van historische kerkgebouwen in Zeeland; 2. Aanbevelingen te formuleren voor instandhouding, op basis waarvan de provincie samen met andere overheden en organisaties beleid kan formuleren. Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van twee casussen, te weten de Hervormde kerk van Hoofdplaat en de rooms-katholieke dorpskerken in de gemeente Hulst. Toch is het onderzoek nadrukkelijk van toepassing op heel Zeeland. Naast deze twee casussen zijn immers ook alle gemeenten in Zeeland geënquêteerd en zijn meer dan dertig instanties geïnterviewd. De projectgroep die het onderzoek heeft uitgevoerd werd geleid door de SCEZ. Daarnaast waren de Provincie Zeeland, de Monumentenwacht Zeeland, de Vereniging Zeeuwse Gemeenten en de gemeente Hulst in de projectgroep vertegenwoordigd. Het Monumentenhuis Brabant is door SCEZ bij het onderzoek betrokken vanwege de ervaringen die zij hebben opgedaan bij een soortgelijk onderzoek in de provincie Noord-Brabant. Tijdens de provinciale opening van de Open Monumentendag op 7 september in Goes is het eerste exemplaar van de rapportage Historische kerken in Zeeland uitgereikt aan de vertegenwoordigers van de Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland, respectievelijk deken Peter van Hecke en dominee Louis Wüllschleger. Op de pagina's monumentenzorg van dit nummer leest u meer over de uitkomsten van dit onderzoek. I in r,. lel 'PMII «f Het onderzoeksrapport Historische kerken in Zeeland is te downloaden van de websi te van de Provincie Zeeland www.zeeland. nl/loket/ publicaties/rapporten/ historische_kerken) of is te bestellen bij het Informatiecentrum van de provincie (telefoon 0118-631400, e-mail infocentrum @zeeland. nl, Nieuwe Burg 42, 4331 AH, Middelburg). Historische kerken zijn van belang voor het Zeeuwse landschap en voor de identiteit van dorpen en steden. Ze vormen van oudsher het hart van de samenleving. Maar de grootte van de kerkgebouwen verhoudt zich niet langer meer tot de grootte en de draagkracht van de kerkgemeenschappen die er samenkomen. Sluiting van kerkgebouwen is dan ook onvermijdelijk geworden. Vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw zijn in Zeeland circa vijfentwintig historische kerken aan de eredienst onttrokken (van de 280, zie voorgaande artikel), maar dit aantal zal zeker nog flink gaan stijgen. O ntkerkelij king De belangrijkste oorzaak is de ontkerkelijking. Dit proces is in Zeeland minder snel verlopen dan in de rest van het land en de mate van kerkelijkheid ligt hier nog altijd hoger dan het landelijke gemiddelde. Toch zullen er de komende periode in Zeeland meer kerken dan ooit aan de eredienst onttrokken worden. Het aantal kerkleden neemt af. Minder leden betekent ook minder inkomsten. Het relatief hoge geboortecijfer in de naoorlogse jaren onder met name rooms-katholieken en gereformeerden heeft de ontkerkelijking in Zeeland lange tijd kunnen maskeren. Dat geldt ook voor de gewoontegelovigen waarmee vooral de rooms-katholieke kerk te maken heeft. De fusie van de Nederlandse Hervormde Kerk met de Gereformeerde en Lutherse kerken tot de Protestantse Kerk in Nederland zal niet kunnen voorkomen dat ook veel protestantse kerken zullen moeten sluiten. Daar waar in sommige dorpen nog drie kerkgebouwen aanwezig zijn, kan in de nabije toekomst met één gebouw worden volstaan. Vitaliteit en draagvlak Naast de ontkerkelijking speelt ook de vitaliteit van de verschillende geloofsgemeenschappen een rol. Deze vitaliteit wordt voor een groot deel bepaald door de vrijwilligers. Deze zijn belangrijk voor bestuur, beheer, onderhoud, organisatie, maar ook voor zaken met betrekking tot liturgie, diaconie en catechese. Zonder vrijwilligers komt het voortbestaan van de geloofsgemeenschap in gevaar. Met name in de katholieke kerk worden er projecten georganiseerd die de vitaliteit van de geloofs gemeenschap via de vrijwilligers proberen te versterken. Een hier aan gerelateerd aspect is Zeeuws Erfgoed 13

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Erfgoed | 2005 | | pagina 13