rvj
SCEZ verricht onderzoek naar historische kerken
Meer informatie?
Aanwezigheid kerk in stad of dorp niet meer vanzelfsprekend
SP Historische kerken
O-* in Zeeland
archeologieerfgoededucatiegeschiedbeoefeningmonumentenwachtMONUMENTENZO RGmuseastreektalen
2»
In Zeeland staan zo'n 280 kerken die als 'historisch'
kunnen worden aangemerkt, kerkgebouwen gebouwd
vóór 1970. Tussen deze kerken bestaan grote verschillen.
Sommige zijn gebouwd in de middeleeuwen en andere
nog maar vijftig jaar geleden. Sommige zijn protestants,
andere katholiek, enkele hebben de status van rijks
monument en andere hebben deze status weer niet. Maar
de kerken hebben een belangrijke karakteristiek gemeen:
het zijn beeldbepalende gebouwen, die van oudsher het
hart van de Zeeuwse samenleving vormen. Een kerk
gebouw uit de wederopbouwperiode (1940-1965/1970)
kan immers evenzeer een centrale, beeldbepalende plek in
een buurt, dorp of stad innemen als een kerk die er al een
paar honderd jaar staat. Daarnaast hebben veel van deze
kerken, ook de jongere, te kampen met problemen van
diverse aard; veel van deze kerken dreigen door teruggang
in het kerkbezoek of oplopende kosten voor instand
houding uit het stads- of dorpsbeeld te verdwijnen.
Vanwege de zorg over deze bijzondere en belangwekkende
categorie gebouwen heeft de Provincie Zeeland opdracht
gegeven aan de SCEZ om:
1. De problemen in kaart te brengen ten aanzien van de
instandhouding van historische kerkgebouwen in Zeeland;
2. Aanbevelingen te formuleren voor instandhouding, op
basis waarvan de provincie samen met andere overheden
en organisaties beleid kan formuleren.
Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van twee
casussen, te weten de Hervormde kerk van Hoofdplaat en
de rooms-katholieke dorpskerken in de gemeente Hulst.
Toch is het onderzoek nadrukkelijk van toepassing op
heel Zeeland. Naast deze twee casussen zijn immers ook
alle gemeenten in Zeeland geënquêteerd en zijn meer dan
dertig instanties geïnterviewd. De projectgroep die het
onderzoek heeft uitgevoerd werd geleid door de SCEZ.
Daarnaast waren de Provincie Zeeland, de
Monumentenwacht Zeeland, de Vereniging Zeeuwse
Gemeenten en de gemeente Hulst in de projectgroep
vertegenwoordigd. Het Monumentenhuis Brabant is door
SCEZ bij het onderzoek betrokken vanwege de ervaringen
die zij hebben opgedaan bij een soortgelijk onderzoek in
de provincie Noord-Brabant. Tijdens de provinciale
opening van de Open Monumentendag op 7 september
in Goes is het eerste exemplaar van de rapportage
Historische kerken in Zeeland uitgereikt aan de
vertegenwoordigers van de Rooms-Katholieke Kerk en
de Protestantse Kerk in Nederland, respectievelijk deken
Peter van Hecke en dominee Louis Wüllschleger. Op de
pagina's monumentenzorg van dit nummer leest u meer
over de uitkomsten van dit onderzoek.
I in r,. lel
'PMII
«f
Het onderzoeksrapport
Historische kerken in Zeeland
is te downloaden van de websi
te van de Provincie Zeeland
www.zeeland. nl/loket/
publicaties/rapporten/
historische_kerken)
of is te bestellen bij het
Informatiecentrum van
de provincie
(telefoon 0118-631400,
e-mail
infocentrum @zeeland. nl,
Nieuwe Burg 42,
4331 AH, Middelburg).
Historische kerken zijn van belang voor het
Zeeuwse landschap en voor de identiteit van
dorpen en steden. Ze vormen van oudsher het
hart van de samenleving. Maar de grootte van
de kerkgebouwen verhoudt zich niet langer
meer tot de grootte en de draagkracht van de
kerkgemeenschappen die er samenkomen.
Sluiting van kerkgebouwen is dan ook
onvermijdelijk geworden. Vanaf de jaren
zestig van de twintigste eeuw zijn in Zeeland
circa vijfentwintig historische kerken aan de
eredienst onttrokken (van de 280, zie
voorgaande artikel), maar dit aantal zal zeker
nog flink gaan stijgen.
O ntkerkelij king
De belangrijkste oorzaak is de ontkerkelijking.
Dit proces is in Zeeland minder snel verlopen
dan in de rest van het land en de mate van
kerkelijkheid ligt hier nog altijd hoger dan
het landelijke gemiddelde. Toch zullen er de
komende periode in Zeeland meer kerken dan
ooit aan de eredienst onttrokken worden.
Het aantal kerkleden neemt af. Minder leden
betekent ook minder inkomsten. Het relatief
hoge geboortecijfer in de naoorlogse jaren
onder met name rooms-katholieken en
gereformeerden heeft de ontkerkelijking in
Zeeland lange tijd kunnen maskeren. Dat geldt
ook voor de gewoontegelovigen waarmee vooral
de rooms-katholieke kerk te maken heeft.
De fusie van de Nederlandse Hervormde Kerk
met de Gereformeerde en Lutherse kerken tot
de Protestantse Kerk in Nederland zal niet
kunnen voorkomen dat ook veel protestantse
kerken zullen moeten sluiten. Daar waar in
sommige dorpen nog drie kerkgebouwen
aanwezig zijn, kan in de nabije toekomst
met één gebouw worden volstaan.
Vitaliteit en draagvlak
Naast de ontkerkelijking speelt ook de vitaliteit
van de verschillende geloofsgemeenschappen
een rol. Deze vitaliteit wordt voor een groot
deel bepaald door de vrijwilligers. Deze zijn
belangrijk voor bestuur, beheer, onderhoud,
organisatie, maar ook voor zaken met
betrekking tot liturgie, diaconie en catechese.
Zonder vrijwilligers komt het voortbestaan
van de geloofsgemeenschap in gevaar. Met
name in de katholieke kerk worden er projecten
georganiseerd die de vitaliteit van de geloofs
gemeenschap via de vrijwilligers proberen te
versterken. Een hier aan gerelateerd aspect is
Zeeuws Erfgoed 13