Cm NS^K-li Spe cial 12 Traditie van onderzoek Schedels uit de Wanteskuip <-t' december 2005 'Lopende zaken' 3 Soecke [overzichtskaart nr. 18] Noord-Beveland kent een vrij lange traditie van onder zoek naar sporen en restanten van verdronken dorpen en structuren op het eiland. Zo liet de Middelburgse geneesheer J.C. de Man (1818-1909) onderzoek verrichten in de Wanteskuip ten westen van Colijnsplaat, toen hier in 1866 tal van geraamten waren aangetroffen. Er werden overblijfselen van een gebouw ontdekt, welke fundamenten in 1924 opnieuw tevoorschijn kwamen. Wellicht betrof het een kapel, resten van een kasteeltje van de heren van Emelisse of van het verdronken dorp Soecke. Ook in 1938 en 1949 werden weer schedels verzameld. De archeologische resten ter plaatse bevinden zich sinds het jaar 2000 onder een drijvend, kunstmatig vogeleilandje dat dezelfde naam Soecke kreeg. P. J. van der Feen, conservator van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, herinnerde in het Jaarverslag 1937/38 aan de in 1866 aangetroffen schedels in de Wanteskuip. "Met vreugde", vervolg de hij, "heb ik 22 Febr. ll. de gelegenheid aangegre pen op dezelfde begraafplaats een onderzoek in te stellen met de krachtdadige hulp en voorlichting van onzen Thesaurier, van ons medelid L.G. Gelderman, arts te Kortgene en van den heer Krijn de Vos aldaar. Een tiental schedels van Wanteskuipe zijn wederom voor ons museum geborgen. Gemeten zijn ze nog niet, daar het praepareren bijzondere zorg vereischt. Op enkele schedels nl. vond ik nog rijkelijk donker haar, een kleur die juist bij het Alpine ras past." De laatste zin verwijst naar een wetenschappelijke dis cussie die Zeeland lang in haar greep hield, en die migratiegolven van vroegere inwoners in verband trachtte te brengen met een langschedelig (Noords) en breedschedelig (Alpien) mensentype of ras. Emelisse [overzichtskaart nr. 27] Emelisse, gelegen in de Oud-Noord-Bevelandpolder, kwam eveneens in 1938 archeologisch in het nieuws. Van deze, in 1216 als parochie vermelde plaats zijn al vondsten bekend uit de vroege middeleeuwen (vóór het jaar 1000). Na de verdwijning in 1530/32 en de herdijking herinnerde de naam Emelisse-weie aan dit verdronken dorp. De 'weie' werd in 1938 in het kader van de werkverschaffing geëgaliseerd, een project dat wegens de voortgeschreden normen van archeologische monumentenzorg nu ondenkbaar zou zijn. Emelisse was een aanzienlijk dorp, met een cisterciënzer nonnen klooster binnen de parochiegrenzen en een gasthuis. De werkzaamheden van 1938 brachten onder meer vier bakstenen sarcofagen met skeletresten aan het licht. Eén daarvan kon door de Kortgeense arts L.G. Gelderman en dr. L.A.J. Burgersdijk, conservator van het Zeeuwsch Genootschap, worden onderzocht. Deze sarcofaag was 2,70 meter lang. Het lijk was er waarschijnlijk bekist in gedeponeerd; op de vloer werden stukjes halfvergaan hout, ijzeren spijkers, scharnier- "Eenen grooten hooghen vloedt isser ghestreckt Over geheel Zeelandt, deur 't groot mishaghen, Sach men menich mensche weenen, kermen, en deerlijck klagen. Aldus Jan Jansse Reigersberg in 1551 naar aanleiding van de Sint-Felixvloed in 1530. Hij was een apotheker en kroniekschrijver afkomstig van Noord- Beveland. Wat zo'n overstroming betekende heeft Reigersberg aan den lijve ondervonden, want na de vloeden van 1530/32 moest hij zijn aan de elementen overgegeven eiland ontvluchten en in het Walcherse Veere een nieuw bestaan opbouwen. Ontbloting van een uit moppen opgebouwde sarcofaag met tongewelf op de Emeleisse-weie in 1938. fragmenten en schilfers lei aangetroffen. Nadien klaagde Gelderman per brief zijn nood aan dr. Burgersdijk: "Het slotbedrijf is, dat de moppen, die de laatste dagen in groot aantal te voorschijn zijn gekomen, bij vrachtauto's vol verkocht worden aan liefhebbers van stapelmuurtjes." In het kader van het Project Waardering Terreinen van Archeologische betekenis voor de Archeologische Monumentenkaart (AMK) Zeeland zijn op Noord- Beveland anno 2005 vier verdronken dorpen nader onderzocht. Het betreft Oud-Hamerstede vóór de oever van Kats, Oud-Wissenkerke in de Geersdijkpolder, Vliete ('De Keihoogte') in de Vlietepolder ten noorden van Wissenkerke en Soelekerke in de Soelekerkepolder. °Ud-Hamerstede [overzichtskaart nr. 29] Het onderzoek naar het buitendijks, ten noorden van het haventje van Kats gelegen Oud-Hamerstede is verricht in juni 2004. Hier bevinden zich in de Oosterschelde zowel een nederzetting uit de Late IJzertijd/Romeinse tijd als een in 1304 verdronken dorp met de naam Oud- Hamerstee of Oud-Hamerstede. Beide nederzettingen staan op de Archeologische Monumentenkaart van Zeeland. De IJzertijd/Romeinse nederzetting ligt momen teel zelf als het ware verdronken in de Oosterschelde. De voltooiing van de stormvloedkering in de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft als gevolg dat door de vermin-

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Erfgoed | 2005 | | pagina 31