Herbestemming
is een complex proces
Bonte schilderingen door J. Colette uit 1950/1951 in de RK Sint-Petrus en Pauluskerk te Vogelwaarde-Boschkapelle.
theek. Veel van dergelijke functies zijn in
zijn er drie mogelijkheden: hergebruik,
herbestemming of sloop.
Hergebruik, waarbij de functie van ere
dienst gehandhaafd blijft, is de beste
oplossing, dan zijn er geen ingrijpende
aanpassingen nodig. Hoewel het bij veel
geloofsgemeenschappen heel gevoelig ligt,
is het op zichzelf een goede oplossing.
Vooral ook omdat diverse, veelal
orthodox-christelijke en evangelische
geloofs-gemeenschappen op zoek zijn
naar een ruimte van samenkomst. Deze
geloofsrichtingen hebben in tegenstelling
tot de traditionele hoofd-stromingen niet
te kampen met teruggang van het aantal
het gelovigen, maar juist met enorme en
voortdurende stijging.
Herbestemming is een complex proces
waarbij zowel de kerkelijke gemeente als
de burgerlijke gemeente betrokken zijn.
Het is belangrijk dat er de gezamenlijke
wil is om het proces te doen slagen. Voor
de kerkelijke gemeente is het van belang
dat er een passende herbestemming
wordt gevonden die recht doet aan de
religieuze functie. Idealiter houdt het
gebouw dan een gemeenschapsfunctie en
krijgt het
een bestemming in de sociaal-culturele
hoek als museum, concertzaal of biblio-
het verleden bedrijfseconomisch niet ver
antwoord gebleken.
De burgerlijke gemeente ziet graag ook
een passende functie, maar dan het liefst
één die haar niet opzadelt met voortdu
rende verzoeken om subsidie om het
gebouw in stand te houden. Het vestigen
van woningen of commerciële functies is
vanuit die optiek heel wat aantrekkelijker,
maar minder gunstig voor de monumen
tale waarde van een kerkgebouw.
Dergelijke functies betekenen vaak een
grote aantasting van het interieur en de
ruimtelijkheid, tenzij het een kleine kerk
betreft.
In Zeeland zal het zeker in plattelands
gebieden niet altijd makkelijk zijn tot
een gewenste herbestemming te komen.
Flexibiliteit met het bestemmingsplan is
dan een belangrijke randvoorwaarde.
Herbestemming valt te prefereren boven
sloop. Met sloop verdwijnt er meer dan
alleen een gebouw, met sloop wordt ook
het hart uit de samenleving verwijderd.
Sloop brengt ook vaak emotionele schade
met zich mee. Tot op heden
zijn in Zeeland vier kerken gesloopt. In
alle gevallen heeft er voorafgaand aan de
beslissing tot sloop geen cultuurhistorisch
onderzoek plaatsgevonden en kon er dus
ook geen goede afweging worden
gemaakt. Kerken uit de
wederopbouwperiode en andere kerken
zonder monumentenstatus lopen het
grootste gevaar, min of meer ongemerkt,
onder de slopershamer te verdwijnen (zie
ook artikel 'Sloop van kerken in
Zeeland').
Tot slot
De kerkelijke en de burgerlijke gemeente
moeten meer met elkaar samenwerken.
Momenteel opereren kerken veelal op
eigen houtje en zijn gemeenten zich te
weinig bewust van wat er bij de kerken
speelt. Een betere communicatie en meer
uitwisseling van informatie is voor de
instandhouding van historische kerken
zeer wenselijk. De gemeenten krijgen
hierdoor de mogelijkheid om in hun
beleid in te spelen op veranderingen in
het kerkelijke landschap. Ook zal er bij
de gemeenten meer begrip ontstaan voor
de kwetsbaarheid van de instandhouding
van kerken. Deze is namelijk te veel
afhankelijk van een beperkt aantal
vrijwilligers, die een (te) zware last op
hun schouders moeten torsen. Overheden
zouden, vanuit hun maatschap
pelijke taak en verantwoordelijkheid,
voor verlichting kunnen zorgen door
bijvoorbeeld (centrale) ondersteuning te
bieden.
Zeeuws Erfgoed 15
