Houtrestauratie: vaak strijd
tegen schimmel en knaagkever
Ambachtelijk restauratiewerk tijdens Open Dag Het Schuitvlot
Op de Zeeuwse Restauratiebeurs, die de SCEZ op 12 september, Open Monumentendag,
in eigen gebouw Het Schuitvlot in Middelburg organiseert, tonen Zeeuwse bedrijven hun
ambachtelijke vaardigheden in de monumentenzorg. Voor Zeeuws Erfgoed gaan we langs
bij een van de deelnemers, Riaan Rijken van A.C. Rijken Zonen uit Koudekerke.
Wie zijn werkplaats binnenstapt, ziet imposante moderne
zaagmachines en draaibanken, maar ook een kast vol oude
blokschaven en een wand vol beitels. Riaan is een echte
ambachtsman en heeft een grote staat van dienst in res
tauraties aan Zeeuwse monumenten. Hij heeft het niet
altijd op de monumentencommissies, 'adviesmaffia', en
maakt zich zorgen om de continuïteit van de monumenten
zorg in tijden van bezuiniging. Maar hij gaat, samen met
zijn zonen, gestaag met het werk door. Het is vaak een
strijd tegen schimmel en bonte knaagkever.
"De afgelopen jaren heb ik veel werk gehad aan torens.
Voor de kerktoren van Hoedekenskerke maakten we een
nieuwe balustrade. Meestal bestaat zo'n balustrade uit een
zware onderregel, een aantal gedraaide balusters en een
geprofileerde bovenregel. Bijna altijd worden delen van
de balustrade ingepakt met lood. De balusters, die altijd
in weer en wind staan, zijn extra kwetsbaar. In het verleden
werden ze vaak gemaakt van grenen of eikenhout, maar
tegenwoordig maken we ze haast altijd van het Afrikaanse
Iroko, een tropische hardhoutsoort die niet duur is,
verkrijgbaar in grote afmetingen en goed te bewerken.
Bij de vieringtoren van de Grote Kerk in Goes waren de
balusters en het regelwerk ook ingepakt met lood. Vanuit
de gedachte dat alles oorspronkelijk moet blijven, wil men
het liefst eikenhout gebruiken als er onderdelen vervangen
moeten worden. Maar het looizuur uit eiken doet het lood
zwaar oxideren, waardoor het na verloop van tijd lek raakt.
Meestal zijn de gevolgen dan niet te overzien. Vocht kan
niet weg, schimmel krijgt zijn kans - vooral als het
oppervlak in de zon warm wordt - en de bonte knaagkever
vindt zijn tafeltje gedekt.
Daarom wordt tegenwoordig steeds minder eiken gebruikt
voor dergelijke restauraties, maar worden er steeds vaker
houtsoorten gebruikt die geen invloed hebben op de lood-
bedekking, zoals Iroko. Bij de kerktoren van Goes
vernieuwden we diverse balusters en opdekstukken,
waarbij geprofileerde regels waren met een doorsnede van
30 x 30 centimeter! Dat zijn enorme afmetingen die bijna
niet te hanteren zijn. Ook vernieuwden we drie koppen,
die doen denken aan Walt Disneyfiguren, oorspronkelijk
uit eiken gehouwen.
Het zijn de gebeeldhouwde uiteinden van horizontale
Riaan Rijken in zijn werkplaats voor machinale en handmatige
houtbewerking in Koudekerke.
draagbalken waarop de kapconstructie rust. Deze uiteinden
waren bovenop met lek geworden lood bedekt, zodat er
veel slechte stukken in zaten. De drie koppen, die te slecht
waren om te restaureren, zijn door de aannemer van de
draagbalk afgezaagd. Wij hebben de nieuwe gemaakt naar
het voorbeeld van de oude, van het Amerikaanse Oregon
Pine, een soort grenenhout. Deze zijn door de aannemer
met glasfiberstaven bevestigd aan de draagbalken.
De nieuwe loodbedekking kan ook hier nu niet meer
door looizuur aangetast worden.
Zeeuws Erfgoed 1 september 2015 03
