Creatieve plannen
voor mogelijke herbestemming
Wat kun je doen met twee grote kerken in twee kleine dorpjes in Zeeuws-Vlaanderen?
Deze (uitdagende) vraag stond centraal in de derde fase van het project 'Kerk, Krimp en Kans'.
Twee architecten zijn aan de slag gegaan om voor de PKN Kerk van Breskens en voor de RK Kerk
van IJzendijke een nieuwe bestemming te vinden. Zijn het plannen geworden die uitvoerbaar zijn?
Gestripte kerk
In Breskens was de architect Nico Fierloos van Fierloos
Architecten in Terneuzen aangesteld om tot een haalbaar
plan te komen voor de kerk. De situatie was complex.
De gemeente had immers een Multifunctioneel Centrum
(MFC) gerealiseerd, dat recentelijk werd geopend. Alle
verenigingen, zangkoren en dergelijke die van de kerk
gebruikmaakten, werden min of meer 'gedwongen' gebruik
te maken van het nieuwe MFC. Wethouder Peter Ploegaert
had al eerder toegegeven dat de gemeente hiermee in
zekere zin 'kannibaliserend' bezig is. Zelfs verenigingen
die in eerste instantie aangaven nog wel de kerkruimten
te willen blijven gebruiken, werden door de zeer lage
tarieven toch naar het MFC getrokken. Ploegaert gaf aan
dat de gemeente mede door het project 'Kerk, Krimp en
Kans' de steven wendt en meer in wil zetten op hergebruik
van beeldbepalende gebouwen, waaronder de vele kerken
binnen de gemeente. De nieuwbouw van MFC's is in dat
opzicht nog een erfenis uit het verleden.
Beeld van de opengewerkte betonnen toren van de PKN-kerk in Breskens,
een modernistisch ontwerp van architect A. Eibink uit 1952 (foto Maarten
van Schijndel).
In het project 'Kerk, Krimp en Kans. Impuls voor West-
Zeeuws-Vlaanderen' zijn veel activiteiten ondernomen en
veel variabelen onderzocht. Dit alles met een reden.
Op basis van de vergaarde kennis en losgeweekte energie
is getracht te komen tot een mogelijke her- of neven
bestemming. Hiervoor werden twee kerken geselecteerd:
de PKN Kerk in Breskens, die al op de nominatie stond
om binnen afzienbare termijn her- of nevenbestemd te
worden en de RK Kerk in IJzendijke, die vanuit de
H. Andreasparochie al was geselecteerd om de deuren
binnen afzienbare termijn te sluiten. Beide kerken waren
in een onderzoek naar de cultuurhistorische waarden als
behoorlijk waardevol gekenschetst. Ideale kandidaats
objecten dus om met een nieuwe bestemming bij te
dragen aan de leefbaarheid in de betreffende plaats.
Fierloos benadrukt dat de kerk de grootste ruimte in
het dorp is, waar 500 mensen bij elkaar kunnen komen,
meer dan in het MFC. Het zou dan ook ideaal zijn voor
begrafenissen, bedrijvenborrels en grote feesten.
Fierloos: "De kerk moet dan wel gestript worden, ontdaan
worden van alle symboliek, zodat er geen drempel meer is
voor niet-gelovigen." Zo zouden in de visie van Fierloos de
preekstoel en de banken moeten verdwijnen, terwijl het
orgel misschien kan blijven. Door middel van doeken en
panelen zouden er afscheidingen gemaakt kunnen worden
om de ruimte in compartimenten in te delen. Het 'strippen'
van de kerk is echter een controversiële ingreep. Als de
kerk onvoldoende wordt aangepast zijn er sommige
mensen die geen gebruik van het gebouw willen maken,
maar indien het gebouw te veel wordt gestript, verliest het
een belangrijk deel van zijn huidige (sfeervolle) ambiance.
Omdat de kaarten in Breskens al grotendeels geschud zijn
en de overheid niet als mede-investeerder zal optreden, zal
het in Breskens nog lastig worden de herbestemming in te
zetten. Dit heeft mede te maken met het feit dat bedrijven
meer geïnteresseerd zijn in een locatie in de buurt van de
haven dan midden in het dorp.
Gemeente doet mee
In IJzendijke hangt de vlag er iets gunstiger bij. In dit dorp
bestaat nog de wens om gemeenschapsvoorzieningen te
realiseren. Aangezien er in het verleden nog geen keuzes
waren gemaakt, heeft de gemeente nog financiële middelen
achter de hand om bij te dragen aan een goed plan
waarmee ook de gemeentelijke doelstellingen gehaald
kunnen worden. Guido Goethals en Geerard Gouwy van
Zeeuws Erfgoed 18 september 2015 03
