10
EEN DOORE GEOPENT
Afbeelding 1. Gravure van de verovering van Axel door Maurits op 17 juli 1586. ZA, KZGW,
Zei. 111. 111-81.
nu geïsoleerd, gaven zich in 1584 over. Brussel en Antwerpen kwamen weer een
jaar later onder zijn gezag, de Scheldestad na een spectaculair beleg van zeven
maanden.22
Hiermee werd de Westerschelde weer grens tussen het Habsburgse Zuiden en
het nog opstandige Noorden, en frontlijn tegelijk. Alleen het noordwestelijke deel
van Vlaanderen ontbrak Filips II nog. Daar lagen Oostende en Sluis nu als opstan
dige enclaves in het heroverde land. Als enig restant van de oude Vlaamse bond
genoot bleven zij lid van de Noordelijke bestuursorganen.23
Dit werd echter niet de definitieve situatie in Vlaanderen. Dankzij de voortdu
rende oorlogstoestand zou het nog opstandige gebied ingrijpend veranderen,
eigenlijk op elk terrein van het leven. In 1581, al vóór Parma's successen, was
gevreesd dat de landvoogd zich in Aardenburg zou verschansen om Brugge en
Sluis te bemachtigen. Daarom hadden Brugge en het Vrije besloten, de vesting
werken van het stadje af te breken. Nadat de oorlog de volgende jaren over
Aardenburg was geraasd, was het bijna compleet een ruïne.24 Oostburg werd in
1583 door de inwoners zelf voor een deel in brand gestoken, Middelburg in
Vlaanderen door soldaten van de opstandelingen.25
Ook door inundaties trachtten de aanhangers van Gent de opmars van Parma te
stuiten. Delen van Noord-Vlaanderen waren nog niet of nauwelijks hersteld van
