Plaatsing van de gang
12 CONSENT NR. 32 VOORJAAR 2016
De pasmol wordt gemaakt in het gat Te zien is waar de
spanten zitten, aangetekend op de bovenliggende gang.
Nadat de gang is uitgezaagd wordt deze in de brandstel ling
geplaatst en verwarmd. Aan de achterkant zijn de klemmen
zichtbaar waarmee het gewicht wordt vastgezet waardoor
de gang gaat buigen en torderen. Op de gang ligt het stafijzer
waarmee de bocht wordt gecontroleerd.
Wat is er nodig om een plank te branden: Een stalen bok met
hierin een stevige staaf welke kan draaien, een gasbrander,
water, gewichten, lijmklemmen extra planken, latten en een
stuk betonijzer.
We beginnen met de mal over te nemen op de plaat en
zagen hem dan grof uit. (mal plus 4 cm aan beide kanten). Na
het zagen wordt deze op de brandstelling gelegd. Er wordt
bepaald waar de bocht en de twist in de plank moeten
komen. Is dit bepaald dan wordt de huidplank op de juiste
positie gelegd en wordt een gewicht geplaatst welke moet
zorgen dat de plank gaat buigen. Dit wordt gedaan door een
kleine plank met lijmtangen op de huidplank te bevestigen en
gewichten hierop te leggen of er aan te hangen. Nu kan de
gasvlam worden ontstoken. Door de plank nu gelijkmatig te
verwarmen en regelmatig met water te behandelen komt er
beweging in de plank. Hierbij dient gecontroleerd te worden
dat de plank niet gaat vergassen en verkolen. Door de boven
kant iets koeler te houden gaat de plank bewegen. Dit buigen
wordt gecontroleerd door een lat plaatsen op de kop van de
plank met hierop meetstreepjes. Je ziet de plank langzaam
doorbuigen.(Bij de oude werven was meestal een brandkot,
hier stond een grote vuurkorf waarin men hout verbrandt en
dan stijgt een gelijke warmte naar de plank. Jammer genoeg
zijn de werven dicht.) Door het betonijzer in de vorm van het
schip te buigen op de plaats waar de huidplank moet komen
kan men controleren of er voldoende kromming in de plank
zit. is dit het geval dan kan de plank opgeschoven worden
d.m.v. de rvs staaf in de brandbok.
Het gelijkmatig verwarmen gaat nu verder. Je moet wel in de
gaten houden of de plank de juiste kant op buigt. Aangezien
hout een natuurlijk materiaal is heeft het zo zijn eigen idee
over hoe te buigen. Wordt geconstateerd dat de kromming
de verkeerde kant op gaat dan wordt dit d.m.v. het plaatsen
van een contragewicht tegengegaan. Nu is de structuur van
het hout niet altijd hetzelfde. Dit komt door het groeien in
de natuur. Het wortelstuk zal meer de neiging hebben om te
barsten even als een dosse plank. Door regelmatig de krom
ming op te meten weet je of de plank voldoende in vorm is
gebracht. De oppervlaktetemperatuur kan oplopen tot 350 C.
We houden nu de plank daarna tegen de huid waar hij moet
komen. Zit de juiste kromming in de plank dan kan de oude
eruit. Opzoeken waar de oude plank vast zit op de spanten.
De oude nagels of schroeven er uithalen, (deze kunnen zo
CONSENT NR. 32 VOORJAAR 2016 13
Te zien is hoe het hout rond de oude nagels wordt weg
geboord, waarna de nagel eenvoudig is te trekken. Daardoor
komt de gang los en kan worden verwijderd.
nodig worden uitgeboord met een gatenboor, dat maakt het
eenvoudiger de nagels te trekken) de kitnaad doorsnijden en
proberen of de oude plank er uit te halen. Is deze verwijderd
dan de spanten bekijken of deze niet rot zijn anders dienen de
rotte spanten vervangen te worden.
Nu wordt een pasmal gemaakt en op de nieuwe huidplank
gelegd. Met een strooklat wordt de mal overgenomen. De
zogenaamde zwei (hoek van de snede van de plank) wordt
opgemeten en vastgelegd op een plankje. Deze zwei is
belangrijk omdat dan de nieuwe huidplank goed aansluit op
de oude huidplaten boven en onder. De met maximale zwei
wordt de zaagmachine ingesteld en de mal wordt uitgezaagd.
De las aan de kromme kant wordt gemaakt en het passen
kan beginnen. Met dommekrachten (kelderwindes) wordt de
plank langzaam in het open plaats gebracht. Dit zal niet in een
keer gaan, daar de plank op de maximale zwei is uitgezaagd
en in de loop van de plank aangepast moet worden om een
goede breeuwnaad te krijgen. Met een hand of elektrische
schaaf wordt de juiste zwei aangebracht. Om te controleren
of aan de boven- en onderkant voldoende ruimte is om de
plank op zijn plaats te krijgen wordt een zaag tussen de oude
en nieuwe plank gestoken.
Dit kan ook met een ander instrument als er maar genoeg
ruimte tussen de planken komt. Is deze pas dan halen we
hem er uit en maken de plank aan de binnen kant schoon.
De koolstof en de andere oneffenheden worden verwijderd
met een schaaf en schraper. De plank wordt aan de binnen
kant in een conserveermiddel gezet, o.a. tegen de schimmel.
De spanten worden behandeld met een anti rot pasta. Nu
kunnen we de plank definitief plaatsen. De spanten worden
met krijt afgetekend op de huid, zodat we weten waar deze
zitten. We beginnen de plank vast de zetten bij de las nabij de
kromming, en werken dan de plank verder af. Hiervoor worden
er gaten ingeboord tot 1/3 van de dikte. Hierin een tweede
gat geboord met de dikte van de schacht van de schroef en
tenslotte een voorboorgat in het spant. Daarna wordt de rvs
schroef er ingezet. Hiermee trekje de plank tegen de spanten
aan. We gaan door tot dat we bij het eind aangekomen zijn.
De las wordt op de juiste maat afgetekend en gezaagd. Om de
nieuwe huidplank goed tegen de spanten aan te krijgen wordt
met de dommekrachten de plank op zijn plaats geduwd en
vast geschroefd.
