Jelle:
Jelle:
Cees:
Cees:
Jelle:
Cees:
Jelle:
32 CONSENT NR. 37 VOORJAAR 2021
de zandbak. Met mallen moetje steeds controleren of het wel
goed gaat.
Vlak en eerste huidgang aan beide kanten.
Adri:
De huidplaten zijn 4 mm. Je zou denken, dat is dan lekker
makkelijk vergeleken met dat dikke vlak, maar de huidplaten
hebben tonrondte. Dat wil zeggen dat een huidplaat gebo
gen is in twee, haaks op elkaar staande, richtingen
Tonrondte bereiken we door twee verschillende werkwij
zen achter elkaar. Huidplaten worden gesneden met een
snijbrander, nadat de vorm opgemeten is bij de spanten. Ze
zijn doorgaans lang en smal. De eerste werkwijze betreft de
rondte overdwars. Die kloppen we er in. Met z'n tweeën in
de zandbak. We slaan na elkaar, in een vast ritme, met een
éénpondshamer. Door het ritme houd je het makkelijker vol.
Met een malletje van het betreffende stukje spant erbij voor
controle.
Als over de hele lengte de dwarse buiging er in zit, dan volgt
de tweede werkwijze, om de buiging in de lengte te verkrij
gen. En dat gebeurt door krimpen door middel van hitte.
Jelle:
Maar, staal zet toch uit door verhitting?
Adri:
Ja, dat is ook juist, maar we doen nog iets anders. We verhit
ten alleen een strook van pakweg 4 cm aan de beide zijkan
ten. Zodra een stukje roodgloeiend is, wordt het weer snel
afgekoeld door er water op te gieten. En nu moet je opletten!
Door de roodhitte wil het stukje staal uitzetten, maar de rest
van de plaat houdt dat tegen, want dat is nog niet heet. Maar
door het snelle koelen krimpt het verhitte stukje hard en., trekt
de rest van de plaat mee in een buiging! Dit wordt over de
hele lengte van de plaat aan beide kanten toegepast. Waar
meer buiging nodig is wordt de werkwijze herhaald. Begrijp
je het?
Adri, links, verhit met de brander.
Jan de Koster, koelt met een kannetje water.
Het resultaat
Nou, daar moet ik wel even over nadenken..
Cees:
Bij houtbouw gebruiken we natuurlijk ook hitte. We branden
de eiken gangen in een stelling in het brandkot, maar daar
wordt de buiging veroorzaakt door gewichten. Het eikenhout
wordt alleen gewillig om te vervormen door de verhitting.
Adri:
Bij wat ik vertel moetje wel bedenken dat dit werken op kleine
schaal is, en ruim 40 jaar geleden. Nu zijn er op staalwerven
natuurlijk allerlei nieuwe methoden en gereedschappen
ontwikkeld voor al dit soort werk, zoals hydraulische persen.
Kloppen en verhitten/afkoelen werkt trouwens ook niet of
nauwelijks bij dikkere platen.
O.k. Je hebt nu een in de vorm gemaakte huidplaat, wat dan?
Adri:
Die wordt dan op de spanten vast gelast met hechtlassen. Die
hechten zijn zo'n 2 centimeter lang en zitten op een afstand
van 15 tot 20 cm. De platen worden zo vast gezet, met een
overlapping van 1 cm in de lengterichting van het schip. Zo
zou je kunnen zeggen dat het ook overnaadse bouw is, maar
door de overlap blijft de plaat in langsscheepse richting beter
in vorm.
CONSENT NR. 37 VOORJAAR 2021 33
Zo schiet het lekker op!
Adri:
Dat kan aardig tegen vallen, je kan zo maar door het lassen
een romp met deuken krijgen. Met name door het afkoelen
van de plekken van de hechten krimpt het staal, net zoals
ik het al eerder vertelde, en slaat de bolgeklopte vorm naar
binnen tussen de spantjes. En dan kan je weer aan de slag:
opnieuw kloppen, dus!
Het is van binnen niet zo goed te zien. Maar aan de buitenkant
zie je die putten wel degelijk. Slordige werven leveren wel
eens zulke boten af, of ze verdoezelen het met plamuur. Op
de Paalse Hengst is nog geen kilo plamuur gesmeerd!
Hoe is het met je oren, Adri?
Kloppen om de bolling
weer terug te krijgen.
Adri:
Goed, dank je. Nee, je hebt natuurlijk gelijk, destijds deden we
daar zo gemakkelijk over. Nu kan dat echt al lang niet meer, dit
werk, zonder gehoorbescherming.
Wat zijn nu de volgende stappen?
Adri:
Voor het dek heb je over de gehele romp ook weer die
hoekstalen spanten. Je legt dan de dekplaten. Waar de kajuit
komt zaag je die weer af. Dan de mastkoker en de andere
noodzakelijke verstevigingen binnen. En dan het resterende
staalwerk buitenom, zoals het berghout, de beretanden,
randen van de luiken, bevestiging kluiverboom, de roerop
hanging, grootschootoverloop, enz.
De basis in staal is klaar.
Ik word toch wel benieuwd hoe je dat deed met je tijd.
Adri:
Alle vrije tijd ging er in: de avonden, zaterdagen en zondagen.
Vijf en een halfjaar. Op een gegeven moment was ik het wel
beu. Voortaan de zondagen niet werken, bedacht ik. Maar ja,
na een jaar vond ik toch dat het niet opschoot, dus ja... Maar ik
kreeg ook veel hulp!
Dan wordt het tijd om te zandstralen.
En daaropvolgend te conserveren.
Alle hens aan dek'.
Wat was nou de volgende stap, na het conserveren?
