den. Voor de filosoof Leibniz was het in
de 18e eeuw al moeilijker: de bibliotheek
van Oxford telde al 25.000 banden. Van
daag telt de grootste bibliotheek ter we
reld, The Library of Congress in Was
hington, 99 miljoen titels. Elke vijf jaar,
zo wist Der Spiegel nog te melden, ver
dubbelt het aantal gegevens, dat de mens
met behulp van zijn 14 miljard hersencel
len kan ordenen en daarmee tot nieuwe
informatie kan verwerken. Frustraties en
overspannenheid zijn hiervan het gevolg
en ook daarvan zie ik de gevolgen gere
geld voor mij.
Het is toch een wonderbaarlijk verschijn
sel dat de Tweede Wereldoorlog de ge
moederen, niet alleen van de vakhistorici,
na 50 jaar nog zozeer bezig houdt. Een
verschijnsel dat zich overigens, om elk
misverstand te vermijden, niet alleen in
Nederland voordoet. De herdenking van
het uitbreken van de Tweede Wereldoor
log vijftig jaar geleden was bijvoorbeeld
ook in Engeland de aanleiding voor een
mediabonanza en het uitkomen van meer
dan vijftig titels. Engeland is nota bene
nooit bezet geweest - in Nederland kan
men althans in de media soms enig ge
noegzaam wentelen in het slachtofferschap
waarnemen. Misschien kijken veel Engel
sen met een soort jaloezie terug op het
verleden, want voor hen was die periode
tenslotte hun 'finest hour', alle debunkers
als Clive Ponting, Paul Fussell of Tony
Kushner ten spijt. Sindsdien is het met
het Britse Empire immers alleen maar
bergafwaarts gegaan.
De Tweede Wereldoorlog betekende in
Frankrijk een oorlog van Fransen tegen
Fransen en kan moeilijk hun 'finest hour'
genoemd worden. Het trauma van de
nederlaag van 1940, toen leger en politiek
op jammerlijke wijze faalden, blijft ook
daar de gemoederen bezighouden.
In Duitsland, de verliezer van de oorlog,
blijven uit angst het verleden te 'verharm-
losen' nog steeds boeken en documentai
res uitkomen over wat de Duitsers de
andere Europese volkeren hebben aange
daan. De verhouding van de Duitser tot
het nazi-verleden blijft een problematische
en deze moeizame 'Vergangenheitsbewalti-
gung' blijkt, getuige de publikaties die
daar met de regelmaat van de klok over
verschijnen, zelf weer een geliefd onder
werp van onderzoek.
Ook in andere landen en delen van de
wereld blijft men maar over deze periode
schrijven. In Amerika is er vooral een
enorme hausse in Holocaust-studies waar
te nemen, gedeeltelijk voortkomend uit te
lang verdrongen schuldgevoelens over de
hulp die niet geboden werd toen het nog
kon. De Holocaust neemt daar de trekken
aan van een cultus en staat centraal in
het joodse bewustzijn. En de oorlog in
Azië gaat men in het voetspoor van de
historicus Christopher Thorne hoe langer
hoe meer beschouwen als een racistische
oorlog in tegenstelling tot de ideologische
oorlog in Europa, waar sprake was van in
ieder geval drie rivaliserende systemen
waarvan er slechts een uitgesproken racis
tisch was.
Er is meer over de Tweede Wereldoorlog
geschreven dan goed voor ons is. Dit is
voor een historicus natuurlijk een vreemd
standpunt. Moeten wij niet blij zijn met al
die detailstudies over de NSB in Lunteren
of het bioscoopbedrijf in de Tweede
Wereldoorlog? Lacunes worden immers
opgevuld, onderwerpen waar De Jong met
forse pennestreken overheen schreef of
die hij zelfs onberoerd liet, worden nu
eindelijk behandeld. Het valt niet te ont
kennen: nooit is zo'n korte periode uit de
vaderlandse geschiedenis zo vlijtig bestu
deerd door zoveel mensen.
Maar krijgen wij door de microscoop
almaar kleiner in te stellen ook een
scherper beeld van die periode? Wordt
door nieuwe detailaanvullingen ons inzicht
ook verdiept? Zou het niet kunnen zijn
dat door deze versplintering het beeld van
het geheel vervaagt en verdrinkt in de de
tails, waartussen het steeds moeilijker
wordt een samenhang te ontdekken?
De totstandkoming van vele publikaties
over deze periode kan ik van nabij vol
gen, omdat de auteurs tenslotte doorgaans
op het instituut komen voor hun bronnen
onderzoek. Na verloop van tijd ligt er dan
een keurig geprinte scriptie op mijn bu
reau; in het beste geval zelfs een boekje,
want als je een scriptie uitgegeven wilt
krijgen, maak je het meeste kans als je
een onderwerp uit de Tweede Wereldoor
log neemt. Regiostudies doen het daarbij
bijzonder goed; ik weet niet hoe het met
de verkoop van Van der Hams Zeeland-
6
