EEN ZELDZAME ZEEUWSE ATLAS
door
Hein Kluiver
Sinds enige jaren was bekend dat
de Middelburgse boekverkoper en uit
gever Zaeharias Roman in 1662 een
atlas van Zeeland, Brabant en Vlaan
deren heeft uitgegeven. Uit het ar
chief van de Staten van Zeeland
blijkt dat hij in dat jaar vijftig
Vlaamse ponden ontving voor het
eerste exemplaar dat hij aanbood aan
de Staten van Zeeland.
Dit eerste exemplaar bleef lange tijd
bewaard in de bibliotheek van de Sta
ten. In een lijst uit de 18e eeuw
wordt het nog vermeld, maar in een
overzicht uit ca. 1810 wordt het als
vermist opgegeven. Ook elders bleef
geen enkel exemplaar van deze atlas
bewaard
Groot was daarom de verrassing toen
in februari het bericht binnenkwam,
dat in Frankrijk een exemplaar was
opgedoken. Spoorslags begaf onder
getekende zich met Lieuwe Zoodsma
naar Parijs om deze atlas in ogen
schouw te nemem. Het bleek inder
daad een exemplaar van deze geheel
verloren gewaande atlas te zijn met
de kaart van Zeeland in negen bla
den, die van Vlaanderen (met Zee
land) in negen bladen, Brabant in
elf bladen en voorts 42 stedengezich-
ten in deze provincies en 10 steden-
gezichten uit het Speculum Zelandiae.
Bij de kaarten zijn ook de gedrukte
beschrijvingen, die in geval van mon
tage van de kaarten, onderlangs kon
den worden aangebracht.
Een bijzonderheid is nog een bijge
bonden rapport en kaart betreffende
de verdediging van Zeeuwsch-Vlaan-
deren tegen de Franse troepen in
1672. De ingenieur Manteau van Da
lem, woonachtig te Sluis, deed daarin
het voorstel voor het onder water
zetten van landerijen om de troepen
verder oprukken onmogelijk te maken.
Het bestuur van het Genootschap be
sloot zonder uitstel, dat al het moge
lijke moest worden gedaan om deze
uiterst zeldzame atlas te verwerven
voor de Zelandia Illustrata en zo als
historisch cultuurbezit voor Zeeland
veilig te stellen. Besloten werd een
actie te houden onder de leden, een
beroep te doen op gemeenten en pro
vincie en op een aantal cultuurfond
sen. De leden van het Genootschap
hebben het initiatief van harte onder
steund en brachten binnen enige we
ken 11.000 bijeen in de vorm van
extra giften boven de contributie,
wat al meer is dan het richtbedrag van
10.000. Wij twijfelen niet of de
benarde overheden en cultuurfondsen
zullen ook hun aandeel in de kost
prijs van 34.000 willen leveren.
Zo wordt niet alleen een kostbaar
Zeeuws cultuurobject veiliggesteld
maar tevens bewezen dat in goede
samenwerking tussen maatschappelijk
initiatief, overheden en cultuurfond
sen veel kan worden bereikt.
Bijgaand geven wij enige afbeeldin
gen van onderdelen van de Roman
atlas. Wij zullen u van het verdere
verloop van de werving op de hoogte
houden
Boomgaerden ende Hoven ftaen hier gantfch luftig.en dragen nier alleen Tchoon-
der, maeroockgrooter en memghvuldiger Vruchten als elders inNederland, en
allerhande Geboomte.
Om nu niet te fpreecken van die, welcke gemeyn en over al te vinden zijnner
gens walt den Laurier weeldiger ofte hoogerdragende rijpe en volkomen Beffen,
ofte Baeckelaer. Amandelen, Vijgen/Meloenenkonnen hier op-komendie de
Spaeniche ofte Italiaenfche nier wijeken. Als in den jare 1540. op heteynde van
Julius, tot Zieric-zee gekomen was Keyfer Karei de vijfdeende aldaer Feeülijck
Gedeelte van de beschrijving van Zeeland.