15. H. de Vries, The labor market in Dutch agriculture and emigration to the United States', in: Swierenga (ed.),
The Dutch in America, 78-101 (cijfers Zeeland 1900-1909 alleen in concept-versie).
16. Swierenga, 'The delayed transition from folk to labor migration', 413.
17. Het volgende is ontleend aan Stokvis, De Nederlandse trek naar Amerika, 69-70, 124-129 en 144-145; zie
ook P.R.D. Stokvis, 'De 'memories' van Jannes van de Luyster 1829-1845', Archief. Mededelingen van het
Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1980, 1-22 [de originele 'memories' bevinden zich
in The Joint Archives of Holland, Holland, Michigan; fotokopieën bevinden zich in het Rijksarchief in
Zeeland, Verzameling Aanwinsten 1955-1990, inv.nr. 1990.83].
18. L. van den Broek, Schetsen en omtrekken. Luimige dichtstukken (Rotterdam 1852) 46-49, 'Naar Amerika'
(eerste en derde couplet).
19. Zeeuwse Bibliotheek, Zeeuws Documentatiecentrum, verzameling niet-geïnventariseerde drukproeven van
Altorffer te Middelburg voor de uitgever G. Boom, 'Een opmerkelijke aandrang voor diegenen die zich op
reis willen begeven naar de gewesten van Noord-Amerika' (gedicht van drieëntwintig coupletten over de
landverhuizing); 'Eenvoudige verantwoording over het vooroordelen tegen de Afgescheidenen' (gedicht
zonder strofenindeling op een blad samen met een ander gedicht in achttien strofen). Met dank aan Jan de
Putter die mij hierop attent maakte.
20. Gemeentearchief Den Haag, Bibliotheek, D.C. van de Linde, 'Schets van de Nieuwe Wereld of
Aanmoediging tot landverhuizing', Blauwboekjes van der Ven, afl. serie 'De geroosterde execimodium'
(1847).
21. J.H. Gunning, H.J. Budding. Leven en arbeid (Goes 1883) 218-219.
22. [H. de Vries (red.)], Korte beschrijving van het leven van en de wonderlijke leidingen Gods met Bastiaan
Broere, in Nederland en in Amerika (Amsterdam 1887) 16-17.
23. The Joint Archives of Holland, Holland, Michigan, brieven (in afschrift) van de familie Dunnink, met name
Jacob Harms (1811-1893), afkomstig uit Rouveen en na 1848 woonachtig in Zeeland, Michigan aan ver
wanten in Rouveen (1848-1865). Engelse vertaling in H.J. Brinks (ed.), Dutch American voices. Letters
from the United States 1850-1930 (Ithaca 1995) 25-43.
24. Central College Archives, Pella, Iowa, Comelis Mol en Adriana Soetens uit Oud-Vossemeer, 14 december
1864, aan familie in Amerika.
25. Calvin College, Heritage Hall, Grand Rapids, Michigan, Immigrant Letter Collection, brieffragmenten
Jacob Brandt, 1911 en J. Schipper uit Yerseke aan zijn neef Jacob Brandt, 15 februari 1923.
26. D.J. Oggel, De geschiedenis van het geslacht Oggel en aanverwante geslachten (Axel 1966) 20-21.
18
ZEEUWSE EMIGRATIE NAAR AMERIKA 1840-1920
