Zeeuwse illegale bladen
Vriheyt en is ora ghcen geit te coot».
JAF BAG TUT BAG!
1 ateBu-Thierry bezet.K.v.ïleauic tot 30 km.v.
resj.Viry beirot .Air.stasn 25 km.F.ü.v.Troyes.
.T:-ulor. en J'arseille gaven zich over.Gcall.reeds
^or.nea passeerden Fines in V.richting.W.v.Nice
./i.Adr.Zet ?ano boze t jürbino wordt v .Dgezuiverd
.Fit jtal_ë doelen m Hongarije,F.Italië en de
raatr.afgeschaft.Ven-e OostentAan de
y 'net plaatsje Pinbaw door öe Eng.bezet.
.N. Houterman
Eén van de illegale activiteiten in Zeeland in oorlogs
tijd was het vervaardigen en verspreiden van illegale
bladen, die tot oogmerk hadden de Zeeuwen van de
werkelijke (militaire) gebeurtenissen op de hoogte te
houden. In de eerste jaren van de oorlog bestonden
deze geschriften, als ze al verschenen, veelal uit hand
geschreven of met enkele doorslagen uitgetypte teksten
die in de naaste omgeving heimelijk werden verspreid.
Later verschenen er duidelijk grootser en profes
sioneler aangepakte uitgaven die werden gedrukt of
gestencild. Naast algemeen in Zeeland verspreide lan
delijke illegale geschriften zoals Trouw, waren er ook
plaatselijk vervaardigde en/of gerichte uitgaven. Op
Walcheren werden regelmatig verspreid het landelijke
Trouw, de Middelburgse bladen Kroniek van de Week
en Luctor et Emergo, het Vlissingse Overzicht der
Nieuwsberichten en een op het Middelburgse kadaster
vervaardigd nieuwsoverzicht zonder titel. Dit werd
door de heren J.A. Stroo en L.J. Geers vervaardigd en
aanvankelijk gehectografeerd, later gestencild. Het
blad, met een oplage van tussen de 40 en 200 exem
plaren verscheen vrijwel dagelijks vanaf medio 1943
tot 2 december 1944. Veel meer is hierover niet
bekend. Aangaande het blad Trouw in Zeeland is veel
meer bekend, en het verhaal hiervan wordt uitgebreid
gedaan door één van de medewerkers uit die tijd, J.P.
(Jan) van Alten in het boekje Een ophitsend geschrift in
Zeeland dat in 2001 verscheen.
Kroniek van de Week
In de week van 25 juli 1943 verscheen het eerste num
mer van Kroniek van de Week in Zeeland. Nadat op 20
juli 1943 het eerste nummer in Leiden was versche
nen, volgden al snel uitbreidingen naar andere steden
zoals Middelburg. Het was een blad dat wekelijks ver
scheen en waarin per dag gerangschikt de belangrijk
ste gebeurtenissen van het oorlogstoneel werden
weergegeven. In Middelburg was het de Zeeuwse
Melkfederatie aan de Rouaansekaai die het hart van
dit blad vormde. Het was Cor Zee, secretaris/admini-
strateur van de federatie die dit samen met de op dat
moment bij hem ondergedoken zittende Rijk Jansen
opzette. De kopij voor het blad werd wekelijks aange
leverd door een nicht van Zee: de als koerierster van
uit Leiden opererende studente medicijnen Martha
Zwagerman, dochter van de Zeeuwse
Rijkszuivelconsulent. Aanvankelijk was het Jasper
Jobse, tekenaar bij een ingenieursbureau, die in zijn
woning aan de Eigenhaardstraat zorgdroeg voor de
uiteindelijke vervaardiging en distributie van het blad.
Nadat half maart 1944 Zee was gearresteerd, leek het
Jobse ook raadzamer onder te duiken, en hij vertrok
naar Den Haag. De zaken werden nu overgedragen
aan Dies Boone, eveneens werkzaam op de
Melkfederatie als administrateur. Gerard Holster, hier
bij geassisteerd door Dries le Due, typte en stencilde
wekelijks de door Boone aangeleverde tekst op een
zolder in de Lange Geere. Holster was militair
geweest in de meidagen van '40 en was ondergedo
ken om aan krijgsgevangenschap te ontkomen. Hij
zat ondergedoken bij Dries le Due, employee bij de
Bank van der Meer, die ook bij de vervaardiging van
het blad betrokken raakte. Het papier dat voor het
blad werd gebruikt was via illegale kanalen afkomstig
uit de voorraad van de regionale krant, de Provinciale
Zeeuwsche Courant. De distributie geschiedde deels
per post, deels via persoonlijke contacten en deels
door het zelf verspreiden (m.n. in Middelburg en
omstreken). Het blad omvatte een blaadje folio, alhoe
wel in de laatste periode ook regelmatig twee blaadjes
werden volgeschreven. Van het blad, dat als ondertitel
het motto 'Vriheyt en is om gheen geit te coop' droeg,
verschenen twee jaargangen, met als laatste nummer
2e jrg., no. 16 van 16 november 1944. De bestaans
grond van het illegale blad was, nadat Walcheren
bevrijd was, opgehouden te bestaan. De Vrije Zeeuw
nam de legale berichtgeving over.
De nieuwsberichten waren een neerslag van de
10 Zeeuws Tijdschrift 2004/6-7
