het Appolloniusverhaal een religieus-moraliseren
de functie hebben gehad. De drie vertalingen
van de Gesta Romanorum en de zelfstandige
uitgave kunnen door de geestelijke elite gebruikt
zijn om onder een publiek van religieuze burgers,
studenten of scholieren, jonge mannen en
vrouwen die het Latijn niet beheersten, het
belang van de juiste normen en waarden en het
nut van goede scholing te verspreiden.
De verhaalinhoud en de verzelfstandiging van het
verhaal kunnen echter ook wijzen op een ver
andering van functie. Mogelijk is Die schone
ende die suverlicke historie van Appoüonius
van Thyro bewust als zelfstandig verhaal
uitgegeven als een van de teksten die binnen
het stedelijk milieu werden gebruikt om de
belangen van de burgerij te behartigen, burger
lijke waarden te verspreiden.
De incunabel van Het Zeeuws Genootschap heeft
alle belangrijke vorm- en inhoudskenmerken die
typerend zijn voor stadsliteratuur. Het boek
is gedrukt in de stad Delft. Het korte, in hoofd
stukken ingedeelde prozaverhaal speelt zich net
als het Latijnse origineel af in een stedelijk
decor en benadrukt het handhaven van vrede,
overleg en rechtspraak, evenals deugden als
geloof en kuisheid, deugdelijke scholing in kunst
en wetenschap, rechtvaardig koopmanschap
en trouw.12
Uniek bezit
Het oude, kleine boekje dat het Zeeuws Genoot
schap sinds 1899 in langdurige bruikleen heeft
gegeven aan de Zeeuwse Bibliotheek, is een
uniek voorbeeld van een oude incunabel. Het is
een van de zeven oudste Middelnederlandse
prozaromans. Het is het enige exemplaar dat
overgebleven is van de zelfstandig editie van het
verhaal over Apollonius.
Die schone ende die suverlicke historie van
Appollonius van Thyro is een schakel in een
grote ketting van Apolloniusverhalen. Dat
verhaal wordt mogelijk vanaf de tweede eeuw
voor Christus verteld en gelezen. Het heeft in
heel Europa lering en vermaak geboden aan een
groot en gevarieerd leespubliek om hun honger
naar kennis te stillen en om zich te ontspannen
bij een goed verhaal. Een deel van dat publiek
heeft voor dat doel dat kleine boekje van het
Genootschap gebruikt.
Literatuur
Archibald, E. Apollonius of Tyre: medieval and Renaissance
themes and variations: including the text of the Historia
Apollonii Regis Tyri with an English translation.
Cambridge 1991.
Campbell, M.F.A.G. Annales de la typographie néerlandaise
au XV siècle. La Haye-Brussel-Paris 1874.
Debaene, L. De Nederlandse Volksboeken. Ontstaan en
geschiedenis van de Nederlandse Prozaromans,
gedrukt tussen 7475 en 1540. Hulst 1977.
(Herdruk van de uitgave, Antwerpen 1951).
Kortekaas, G. De wonderbaarlijke geschiedenis van Apollonius,
koning van Tyrus. (Deel 4, 'Nieuwe vormen, vertalingen
en bewerkingen van Griekse en Latijnse teksten').
's-Gravenhage 1982.
Kortekaas, G. Historia Apollonii Regis Tyri, Prolegomenia, text
edition of the two principal latin recensions, bibliography,
indices and appendices. Groningen 1984.
Penon, G. Bijdragen tot de geschiedenis der Nedertandsche
letterkunde. Groningen 1880. Deel 1.
Pleij, H. De Nederlandse Literatuur van de late Middeleeuwen.
Utrecht 1990.
Pleij, H. e.a., Op beloften van Profijt: stadsliteratuur en
burgermoraal in de Nederlandse letterkunde van de
Middeleeuwen. Amsterdam 1991.
Noten
1 Dit artikel is gebaseerd op Vander duysternisse totten
lichte, die schoone ende die suyverlicke historie van
Appollonius van Thyro, een afstudeerscriptie van de
opleiding Nederlands (mo-b) aan de lerarenopleidingen
Hogeschool Rotterdam. Voor dit artikel ben ik dank
verschuldigd aan drs. R. Rijkse voor zijn adviezen en het
terbeschikkingstellen van een kopie van de tekst en aan
dr. L. F. van Driel, die mij als scriptiebegeleider geadviseerd
heeft en mij bij het schrijven van dit artikel heeft begeleid.
2 Voor aardrijkskundige en persoonsnamen wordt de huidige
spelling aangehouden.
3 Pleij, De Nederlandse Literatuur, 137-158.
4 Debaene, De Nederlandse Volksboeken, 23 en 352.
5 Idem, 32-35.
6 Campbell, Annales, 267; ca 965.
7 Penon, Bijdragen, deel 1, 79-119; Archibald, Apollonius
of Tyre.
8 Idem; Kortekaas, De wonderbaarlijke geschiedenis:
Kortekaas, Historia Apollonii.
9 Kortekaas, De wonderbaarlijke geschiedenis.
10 Archibald, Apollonius of Tyre.
11 Pleij, De Nederlandse Literatuur, 137-158.
12 Pleij, Op beloften van Profijt, 8-51
Genootschapsverzamelingen
111
