Genootschapsverzamelingen
Een kostbaar kleinood
Katie Heyning
is kunsthistorica en conservator Kunst,
Kunstnijverheid en Historische voorwerpen
van het Zeeuws Genootschap.
Op 18 juni 2002 werd een heel bijzonder portret
medaillon aangeboden op de veiling bij
Christie's Amsterdam. Het ging om een klein,
in goud en bergkristal gevat portretminiatuur
van koningin Elizabeth I van Engeland, dat
volgens de inscriptie op de achterzijde door
de graaf van Leicester namens zijn vorstin aan
de thesaurier-generaal van Zeeland, Adriaan
Manmaker was overhandigd. Het Zeeuws
Genootschap deed op verzoek van het Zeeuws
Museum een poging dit laat zestiende-eeuwse
medaillon te verwerven, maar moest tijdens de
veiling vanwege de zeer hoog oplopende prijs
helaas afhaken (cf. Zeeland 11.3, blz. 116).
Kort na de veiling werd met de buitenlandse
kunsthandelaar die het object gekocht had,
contact opgenomen en na enkele maanden
onderhandelen bleek het alsnog mogelijk
met steun van de Vereniging Rembrandt,
de Provincie Zeeland, het Prins Bernhard
Cultuurfonds Zeeland, het VSB fonds afdeling
Zeeland en het K.F. Heinfonds het medaillon
aan te kopen.
Figuur 1.
Voor- en achterzijde van portretmedaillon van koningin
Elizabeth I van Engeland. Waterverf op vellum, circa 1585,
zetting: goud, bergkristal, achterzijde inscriptie, niet gemerkt,
h. 6 cm, br. 4.4 cm, d. 0.45 cm. Zeeuws Museum, Middelburg,
collectie Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen,
inv.nr. G 03-003. Herkomst: Christie's Amsterdam, veiling
18 juni 2002; Lane Fine Art Limited, Londen.
Voor het ontwarren van de raadsels waarvoor het
portretmedaillon ons stelt - waarom en bij welke
gelegenheid schonk Elizabeth I haar portret aan
Adriaan Manmaker? - is het nodig de geschie
denis van de Nederlanden in het laatste kwart
van de zestiende eeuw onder de loep te nemen.
De vroege jaren van de Opstand, het verloop
van de oorlog te land en te water en de rol van
Zeeland daarin zijn voor velen onbekend terrein.
In de strijd tegen de Spanjaarden waren de
Zeeuwse eilanden van groot strategisch belang.
Zeggenschap over de Scheldemonding en de
daarmee gepaard gaande controle over het
scheepvaartverkeer van en naar Antwerpen werd
door alle partijen van cruciaal belang geacht.
Om die reden steunde de Engelse koningin
de opstandelingen vanaf de beginjaren in het
geheim en liet zij in de zomer van 1 585 de
neutrale houding, die zij tot dan formeel had
aangenomen, zelfs varen.
Met de Engelse vorstin waren de Staten Generaal,
die in deze jaren krampachtig op zoek waren
naar een nieuwe vorst, op dat moment reeds
geruime tijd in onderhandeling over een even
tuele soevereiniteit. Na het afzweren van de
Spaanse koning Philips II hadden de Staten
Generaal in eerste instantie de Franse hertog
van Anjou onder beperkende voorwaarden als
staatshoofd aangesteld. De alliantie met deze
met veel pracht en praal in 1582 binnengehaalde
prins was echter geen succes; een jaar later ging
Anjou reeds gefrustreerd terug naar Frankrijk.
142
Genootschapsverzamelingen
