Natuurbescherming
in het Veerse meer
In het gebied van het Veerse meer heerst
een ongewone situatie. Op weinig plaatsen
in Nederland zullen recreatiegebieden van
groot formaat zo innig aan natuurtterreinen
grenzen als hier. Nergens zullen nieuw ont
stane gebieden die zo nauw aan elkaar
grenzen, zo'n verschillende bestemming heb
ben gekregen als juist hier.
Langs de zuidoever van het meer zal, na
het gereedkomen van de Muidenweg, het
natuurreservaat ,,De Middelplaten" aan alle
kanten omgeven zijn door recreatiewegen
recreatiewateren en recreatiegebieden.
Hetzelfde is het geval met ..De Goud
plaat". In het noorden grenzend aan een
recreatiebos, verder omgeven door vaar
water.
In feite is dit een situatie die allerminst
strookt met de doelstellingen van de natuur
bescherming. Ideaal is de toestand dat een
natuurreservaat ver verwijderd ligt van ge
bieden met menselijke aktiviteiten. De ruim
te tussen deze gebieden en het natuurreser
vaat functioneert dan ook als bufferzone.
Nu moet in de reservaten een deel ge
bruikt worden als bufferzone. Afhankelijk
van de graad van de menselijke aktiviteiten
zal het om smalle- of om een brede strook
gaan. Ook de aard van het reservaat heeft
invloed op de totale oppervlakte van het
buffergebied. Hoe gevoeliger de planten of
dieren voor verstoring zijn. hoe breder de
bufferstrook. Daarbij moet niet alleen ge
dacht worden aan verstoring door direkte
menselijke aktiviteiten. ook de gevolgen van
bepaalde maatregelen, zoals herverkaveling,
verbetering van de ontwatering en bemes
ting zijn storingsoorzaken.
De Stichting ,,De Beer" wist echter voor
uit dat bij het aanvaarden van het beheer
over de Middelplaten en de Goudplaat con
frontatie met recreatie in maximale vorm
een feit zou worden. Het beheer van de nieu
we reservaten diende hierop afgestemd te
worden.
Daarom moeten bij dit beheer twee uit-
gangsregels als basis dienen (Mörzer
Bruyns. 1966)
a. Vele natuurelementen zijn uiterst ge
voelig voor verstoring en andere ge
volgen van menselijke aktiviteiten.
Men moet. als men deze wil behouden,
effektieve beschermingsmaatregelen ne
men.
b. Vele mensen die in de natuur hun vrije
tijd komen doorbrengen hebben geen
idee van wat zij moeten doen en laten.
Zij ontzien uit eigen beweging en vol
gens eigen instelling en inzicht de na
tuur niet, ook al bemerken zij dat deze
van hun aktiviteiten schade ondervindt.
De recreatie in het gebied van het Veerse
meer concentreert zich op het water. Het
is ondertussen voldoende bekend dat deze
recreatie invloed heeft op het water. Zowel
de oever- als de waterrecreatie beïnvloeden
het water.
De droge oeverrecreatie brengt bij een te
grote intensiteit met zich mee dat de vege
tatie beschadigd wordt, dat de dierenwereld
verstoord wordt en dat het betreffende mi
lieu vervuilt.
Bovendien treden er veranderingen op in
de waterhuishouding van de bodem ter
plaatse.
Ook de varende recreant heeft een grote
invloed op het milieu waarin hij of zij ver
toeft. Zijn verstoring kan nog grotere vor
men aannemen omdat hij bij het aanleggen
bij een niet daarvoor ingerichte oever
beschadigingen veroorzaakt aan die oever-
Motorboten veroorzaken door de uitlaat
gassen en de gemorste brand- en smeer-
stoffen een extra vervuiling van het water.
Snelvarende boten geven een zuiging. ge
volgd door een serie golven die een onbe
schermde of niet versterkte oever ernstig
kunnen aantasten.
Voorzieningen ten behoeve van de water
sport, zoals uitdiepen en het maaien van
waterplanten veroorzaken een verarming van
de flora.
Bij een geringe recreatiedruk zijn deze
verstoringen te verwaarlozen. Maar bij een
toename van de recreatie-intensiteit zoals
op het Veerse meer nemen de verstoringen
zodanig toe dat zij niet meer te verwaar
lozen zijn.
Dan moeten er (dure) voorzieningen ge
troffen worden om deze verstoringen te be
perken en op te heffen.
Maar de hiervoor benodigde investeringen
zijn meestal zo hoog dat de inkomsten, uit
de recreatie verkregen, ook hoger zullen
moeten worden. Een middel hiertoe is uit
breiding van het aantal vakantiegangers. Dit
veroorzaakt dan weer een min of meer even
redig toenemende vervuiling en verstoring.
Het zal duidelijk zijn dat men dan in een
spiraal raakt die eindigt als het betrokken
gebied als ontspanningsgebied ongeschikt
wordt. Of omdat de voorzieningen zo uit
gebreid zijn dat men nauwelijks meer kan
spreken van een natuurgebied met recreatie
mogelijkheden of omdat de vervuilingen een
kort of lang verblijf onaangenaam maakt.
En dit zal nooit in de bedoeling gelegen
hebben van de inrichters en bestuurders van
het Veerse meer.
Een middel om dit te voorkomen is het
inrichten van natuurgebieden. Dan worden
immers een aantal leefbaarheidsvoorwaarden
in één slag geslagen. De recreatie wordt
in een natuurreservaat tot een minimum be
perkt. Dit is afhankelijk van de aard en het
oppervlak van het reservaat. De reservaten
in het gebied van het Veerse meer zijn wat
dat aangaat zeer beperkt in hun mogelijk
heden de rekreatie op aktieve wijze te
dienen. De enige wijze waarop zij een rol
kunnen spelen in de recreatie-ontwikkeling
is door middel van rondleidingen. Speciaai
daarvoor opgeleide opzichters zouden dan
de geïnteresseerde vakantiegangers kunnen
rondleiden. Speciaal op dagen dat water-
of oeverrecreatie als gevolg van de weers
omstandigheden minder goed mogelijk is.
kan dit een aardige uitwijkmogelijkheid zijn.
Dit aspekt van de natuurbescherming is
jammer genoeg nog niet gerealiseerd Uit
werking ervan is moeilijk omdat de Middel
platen en de Goudplaat zo vlak zijn en be
trekkelijk weinig dekking bieden. Snel zul
len de broedvogels verstoord worden en het
zal voor iedereen begrijpelijk zijn dat het
reservaat voor de vogels minder aantrek
kelijk wordt wanneer regelmatig verstoring
plaats vindt.
Niettemin verdient het aanbeveling de mo
gelijkheden hiertoe te onderzoeken.
Nu. in 1969, vervullen de natuurreservaten
in het Veerse meer wel een belangrijke rol
in landschappelijke en milieuhygiënische zin.
Men kan dit beschouwen als een passieve
bijdrage tot de recreatiemogelijkheden in het
Veerse meer. De reservaten zijn er. Dat is al
voldoende. Ze zijn een rustgebied en daar
kan een rustgevende werking van uit gaan
voor hen die daar gevoelig voor zijn. Varend
van Veere naar Wolphaartsdijk vormen de
reservaten aan stuurboord over enkele ki
lometers lengte een stille oever. De rust
wordt alleen verstoord door het krijsen van
vogels die daar in duizenden broeden.
Ook het ronden van de punt van de
Goudplaat kan op deze wijze een verade
ming zijn.
Ook de betekenis van de natuurreservaten
in het Veerse meer in milieuhygiënische zin
moet niet onuerschat worden. Alleen
cijfers, dus kwantitatieve gegevens hierover
zijn niet beschikbaar. Bij deze veronderstel
ling wordt uitgegaan van wat zich voor
doet als mensen in grote aantallen bijéén
zijn. Zij produceren grote hoeveelheden af
val van alle mogelijke aard. Dit kan. wan
neer te weinig voorzieningen zijn getroffen,
vervuiling van het milieu betekenen. Het ligt
nu voor de hand aan te nemen dat afwezig
heid van mensen betekent dat het milieu
minimaal vervuilt. Bovendien zal het milieu
dan in staat zijn de geringe vervuiling, ver
oorzaakt door de uitwerpselen en lijken van
dieren, op te heffen. Dit wordt wel aan
geduid als biologische zelfreiniging.
Hierdoor ontstaan in een gebied als het
Veerse meer ..oasen" die hun invloed naar
..buiten" toe kunnen laten gelden. Dit moet
natuurlijk niet overschat worden. Maar het
onderschatten van de invloed van zulke ge
bieden is. zolang exacte cijfers niet ter be
schikking staan, ook niet nodig. De aanwe-
zighheid van duizenden broedvogels van eni
ge tientallen soorten toont aan dat het
milieu in en in de direkte omgeving van de
reservaten betrekkelijk weinig te wensen
over laat. Ook de ontwikkeling van de flora
is niet teleurstellend, zoals aangetoond
wordt door de schitterende orchidee die in
1968 en 1969 op de Middelplaten bloeiend
is aangetroffen.
Hoewel in dit artikel nog veel onbespro
ken is gebleven mag toch wel aangenomen
worden dat de natuurreservaten een belang
rijke rol kunnen spelen bij het optimaal
laten functioneren van het Veerse meer
als recreatiegebied.
J. G. Sennef, bioloog.
20
